Beyin 1,5 kilo, ama Evrenin kendisi kadar karmaşık organizasyona sahip.
İnsan beyninin yapısal ve fonksiyonel sırlarını keşfetmek ve anlamak, tarih boyunca birçok bilim adamının ve filozofun tutkusu olmuştur. Belki de evrendeki en karmaşık, hatta evrenin kendisi kadar karmaşık bir organizasyona sahip olan yaklaşık 1,5 kg ağırlığındaki bu et parçası, evrenin yapısını, atom altı parçacıklar düzeyinden galaksiler arası fiziksel etkileşimler düzeyine, evrenin sınırlarına ilişkin cümleler kurabilme ve hatta daha da ötesine ilişkin fikirler üretebilme ve bunu anlatabilme düzeyine kadar karmaşıklaşabilecek özelliktedir.
Bir sistemin kendisini kendi elemanlarını kullanarak anlatmaya çalışmanın bir eksiklik doğuracağını söyleyen Gödel’in Eksiklik Teoremleri, üzerinde çalıştığımız yapının fonksiyonel ve organizasyonel sınırlarına ilişkin asla “tam” olarak doğru/kesin bir sonuca ulaşamayacağımızı öngörse de, insan beyni asla merak etmeyi, tutku dolmayı ve hayal etmeyi bırakmaz.
Belki gelecekte kullandığımız yöntemler ve görme biçimlerimiz oldukça farklı bir fazda çalışacak ve bugünkünden tamamen farklı sonuçlara ulaşacağız, ama bu yine aynı karmaşık yapının karmaşık üretimleri sonucunda olacaktır. Beynin yapısını ve fonksiyonlarını anlamak için, makro ölçekte anatomi ve fizyoloji ve mikro ölçekte de hücre biyolojisi, moleküler biyoloji ve hatta kuantum mekaniğinin söyleyeceği cümleler vardır.
Beyine dokunmak
Böylesine karmaşık bir yapıya dokunabilmek ve “hastalandığında” onu iyileştirebilmenin günümüzdeki yöntemlerinden birisi beyin cerrahisidir. Tümörler, nörodejeratif hastalıklar, vasküler malformasyonlar, fonksiyonel yitimler, travmalar ve başka birçok sorun bugün beyin cerrahisinin uyguladığı yöntemlerle yüksek bir yüzdeyle giderilebilir haldedir. Bunun önemli sebeplerinden birisi cerrahide yeni bir dönem açan ve beyin cerrahisinin öncüsü olarak kabul edilen Dr. Harvey Cushing’tir (1869-1939).
Harvey William Cushing Clevland, Ohio’da sadece 7’si erişkinliğe erişebilmiş 10 çocuklu bir ailenin 6. çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Baba tarafı Norfolk, İngiltere’ye dayanan Harvey Cushing’in büyük büyükbabası David 1700’lü yıllarda köy doktorluğu yapmıştır, büyükbabası Erastus ve babası Kirke de doktordur.
Harvey’in büyükbabası Erastus’un doktora tezi belki de Harvey’in karşılaşsaydı cerrahi olarak tedavi etmeye çalışacağı, yüz bölgesinde yanma hissiyle kendini gösteren “tic douloureux” hastalığına iyi geldiğini düşündüğü Conium maculatum kimyasalına yöneliktir (Sokrat’ın zehirlenmesinde kullanılan madde).
Kirke Cushing uzun yıllar Cleveland Medical College ve Case Western Reserve Üniveristesi’nde öğretim üyesi olarak görev yapmıştır. Annesi, Harvey ve diğer kardeşleri için her şeyi sağlamak için özelleşmiş oldukça zeki bir kadındır. Harvey, gelişimi boyunca katı bir disiplin almış ve özellikle eğitim ile ilgili tüm ihtiyaçları ailesi tarafından oldukça cömertçe karşılanmıştır. Cushingler, tarihleri boyunca birçok hukukçu, din adamı ve doktor yetiştirmişler ve İngiltere’de “Yargıçlar Ailesi” olarak anılmışlardır.
Harvey’in babası Kirke oldukça uzun saatler çalışan, asla tatile çıkmayan ve kendini tamamen işine adamış bir doktordur. Cushingler kökleri 16. ve 17. yüzyıla dayanan ve dinsel öğreti ve doktrinlerin daha “saf” halde yaşanması gerekliliğini savunan ve yapılan dinsel reformasyonların yetersizliği yüzünden kiliseye gitmeyi ya da yetersiz kalmış öğretileri takip etmeyi tercih etmeyen Puritan’lara mensup olduklarından, Kirke’de kiliseye gitmemiş ve haftanın yedi günü hasta bakmıştır.
Dedesi Erastus ve babası Kirke’ün yoğun çalışmalarıyla elde ettikleri ve o zamanlarda büyüyen Cleveland’da edindikleri evlerin kira gelirleri Harvey’in ekonomik anlamda oldukça rahat bir çocukluk geçirmesini sağlamıştır. Harvey’in ilk yılları diğer kardeşleri gibi annesinin ilgili kolları arasında geçmiştir, anılarında bahsettiğine göre annesi, ev doktorluğu görevini üstlenmiş ve bir doktor eşi olarak çocuklarının küçük rahatsızlıklarını eşine yansıtmayacak kadar doktorluk öğrenmiştir.
Harvey’in babasına yönelik anıları iç savaş sonrası yıllara denk gelmekte ve o zamana kadar evde pek bulunmayan babası evde bir şeyleri tamir etmeye ve çocuklarını bu tip yetenekleriyle etkilemeye başlamıştır. Babalarının olağanüstü sessizliği çocuklarına, onun ağır bir depresyonda olduğunu ya da işiyle ilgili bir şeylere çok kızgın olduğunu düşündürmüştür, Kirke’ün katı bir şekilde parçalara ayrılmış hayatında tıp, oldukça büyük parçayı kapladığından ve kendini etik anlamda bundan bahsetmemeye koşullandırmış olduğundan bu sessizlik sonraki yıllarda Harvey için anlam kazanmıştır.
Sıkı disiplinli bir ev
Harvey’in çocukluğunda aile ritüelleri ve yapılması gerekenler aile bireylerine oldukça iyi anlatılmış ve bunların dışına pek çıkılmamıştır. Cushinglerin evi kesinlikle boş gezmeye ya da yararsız kabul ettikleri eylemlere tolerans göstermemiştir. Örneğin, Harvey ve kardeşlerinin “Western” hikayeleri okumaları kesinlikle yasaklanmış ve iyi örnek oluşturabilecek kitapları okumaları tavsiye edilmiştir; buna rağmen Harvey’in çocukluğunda onu çok etkilemiş olduğunu hatırladığı bir kitap bulunmamaktadır. Evde bulunan iki büyük piyanoda genellikle “sekiz elli” düetler çalınmış, fakat Harvey çocukluğunda çok merak ettiği, “eğer piyano çalınırken piyanonun bacaklarından birine sarılıp kulağını sıkıca oraya dayarsa sesin vibrasyonunun neye benzeyeceğine” yönelik deneyi, evdeki eğitiminin katı kuralları yüzünden gerçekleştirememiştir.
İlkokul eğitimi (ve daha sonrası) boyunca Harvey heceleme konusunda asla başarılı olamamıştır. Fakat o dönemde öğrenilmesi gereken ve ilkokul müfredatında bulunan kelimelerin arasında “ichthyophagous” gibi latin kökenli kelimelerin de olduğu düşünülürse bu çok da anlaşılmaz değildir. Yine de bu konuda anne ve babası uzunca bir süre Harvey’e yardımcı olmaya çalışmışlardır. Çocukluk arkadaşlarının anlattığına göre Harvey oldukça iyi dans eden, onlarca arkadaşı olan ve arkadaşlarına onların resimlerini çizmek gibi küçük sürprizler hazırlayan neşeli bir çocuktur.
Harvey 18 yaşına geldiğinde onu, Cleveland’dan ve onlarca arkadaşından uzaklaştıracak ilk adımı atarak Yale Üniversitesi’nin sınavlarına girip kabul edilmiş ve bundan sonra New England günleri başlamıştır. Ayrılmadan önce ünlü baba-oğul konuşması gerçekleşmiş ve Harvey babasının anlaşmasını kabul ederek evden ayrılmıştır. Bu anlaşmaya göre babası ona eğitimi ve yaşamsal giderleri için gerekli desteği sağlarken, o da içki ve sigara içmeyecek, herhangi bir suç işlemeyecek ve bir spor kulübüne veya kürek takımına dahil olmayacaktır.
Birinci öncelik: Ailesel destek
Cushing ailesinin beklentileri her zaman yüksek olmuştur. Ailenin bir arada tutulması ve aile bireylerinin desteklenmesi birincil öncelik olmuş ve bunun için uygulanan yöntem o yıllarda telgraf oldukça pahalı olduğu için mektuplaşarak sürekli bağlantı halinde kalmak olmuştur. Annesin ve babasının Harvey’e yazdığı mektupların çoğu korunmuş ve incelendiğinde, bu karşılıklı mektuplaşmaların ailenin beklentileri ve bu beklentiler üzerinden şekillenecek amaçlar ve önceliklerle ilişkisi olduğu görülmektedir. Harvey, bir aile geleneği olan tüm ilginç yaşanmışlıkları kaydetme alışkanlığını bu yıllarda kazanmıştır. Başlangıçta bu kayıtlar mektuplar olarak daha sonra karalama defterleri, makaleler, kitapçıklar ve oldukça önemli olan, hastalarıyla ilgili kayıtlarına kadar evrilmiştir. Bu kayıtlar ve koleksiyon Yale’deki yıllarını, Harvard’daki tıp eğitimini ve Baltimore’daki asistanlığını ve doktorluk hayatını kapsamakta ve giderek gelişim göstermektedir.
Harvey, 185 yıl önce Harvard’ın teolojik ve ahlaki olarak çökmekte olan bir okul haline geldiğini düşünerek Puritanlar tarafından kurulmuş olan Yale’da okurken, o zaman adı “Yale College” olan okul adını “Yale University” olarak değiştirmiştir. Fakat o zaman için alınabilecek en iyi tıp eğitimi Harvard tarafından verildiği için Harvey’in (ve ailesinin) tercihi burası olmuştur.
Yale ekolüne uyum
Yale yılları boyuca Harvey, Yale ekolüne tamamen uymuş ve güçlü bir Yale öğrencisi haline gelmiştir. Her zaman sınıfın dörtte birlik başarı diliminde yer almış ve bir “B” öğrencisi olmuştur. Sevdiği ve ilgi duyduğu konularda oldukça başarılıyken ilgisini çekmeyen konulara enerji ayırmamış ve bu durum kağıt üzerinde onu ortalama değere yaklaştırmıştır. Gelecekle ilgili düşüncelerinde henüz netleşmemişken bir arkadaşı ona çizer olmasını önermiş, başka bir arkadaşı da bu arayışı sırasında onu Harvard Tıp Fakültesi’ne götürmüş ve tıp öğrencileriyle konuşup bazı operasyonları izlemesini sağlamıştır. Bu noktadan sonra Harvey bir tıp adamı olmakla ilgili güçlü fikirler edinmeye başlamıştır.
Harvey Cushing’in beyinle tanışması ve sinir sisteminin işleyişini öğrenmeye başlaması Yale’daki son yılında G. T. Ladd isimli fizyolojik psikoloji dersiyle başlamıştır. Bu dersin işlenişi ve yapısıyla ilgili pek memnun olmasa da, sinir sistemini incelemek için yaptıkları hayvan diseksiyonları onun bu alana ilgisini alevlendirmiştir. Ayrıca çizim yeteneğinin de bu derste işe yaraması onu bu alana daha da yaklaştıran ufak bir unsur olmuştur.
Kutay Deniz Atabay / Massachussetts Institute of Technology (M.I.T.), Beyin ve Bilişsel Bilimler Bölümü
Prof. Dr. Türker Kılıç / Bahçeşehir Üniversitesi, Tıp Fakültesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Anabilim Dalı
