Science dergisinin editörü H. Holden Thorp, Aralık 2023'te kaleme aldığı baş makalesinde, 2024'te bilimin geleceği için kaygılı olduğunu yazmıştı.
- Covid-19 salgınının patlak vermesinden bu yana Amerikalılar'ın bilime olan güveni 16 puan düşerek %57'ye geriledi
- Komplo teorileri ve bilim karşıtı inançlar arttı
- Arjantin'in, ülkesinin önde gelen bilim kurumunu dağıtma kampanyası yürüten yeni bir başkanı var
- ABD ise, bir önceki dönemde bilime çok olumsuz bir iz bırakan Donald Trump'ın yeniden kazanabileceği bir seçimle karşı karşıya
İklim savaşları devam edecek
Kayıtlara en sıcak yıl olarak geçen 2023'te, 2015 Paris Anlaşması tarafından belirlenen küresel ısınma alt sınırının yalnızca dört yüzde biri kadar yakınına geldik. Bu da, yıllık ortalama sıcaklığın sanayi öncesi seviyelerin 1,5°C üzerinde olduğu anlamına geliyor.
2024 yılına ilişkin öngörüler ise endişe verici: Bilim insanları yıllar önce, El Niño hava olayının da katkısıyla 2024 yılında bu eşiği aşabileceğimizi tahmin ediyordu. Uzmanlar artık bu sınırın aşılmasının kaçınılmaz olduğuna ve zararın en aza indirilmesine odaklanmanın gerekliliğini vurguluyor.
Bu bağlamda, Dubai'de düzenlenen COP28 iklim zirvesinde fosil yakıtlardan uzaklaşmaya yönelik taahhüt 2024 yılında teste tabi tutulacak. Bu yılın Kasım ayında Azerbaycan'da düzenlenecek olan bu COP29'da, COP28'de fosil yakıtlardan uzaklaşmaya yönelik verilen taahhütlerdeki ilerleme değerlendirilecek. Yenilenebilir enerji kapasitesini üç katına çıkarmak, enerji verimliliğini artırmak, metan emisyonlarını azaltmak, klimalardan kaynaklanan emisyonları azaltmak, adaptasyon finansmanını artırmak, gönüllü karbon dengeleme piyasalarındaki düzensizlikleri ele almak ve gıda üretimi için emisyon azaltma hedefleri belirlemek.
Hastalığa karşı yeni teknolojiler
Aralık 2023'te Nature Medicine, önde gelen birkaç araştırmacıya yeni yılın en umut verici klinik deneylerini sordu. En çok beklenenler arasında bazı yenilikçi teknolojiler var. Geçen yıl ilk (ex vivo, yani vücut dışı) CRISPR gen düzenleme terapisinin onayını görmüş olsak da, 2024'te bu yöndeki bir sonraki adımın, ilk in vivo gen düzenleme denemesinin sonuçlarını izleyeceğiz.Hedef ailesel hiperkolesterolemiyi tedavi etmek.
Bir başka deneme ise akciğer kanserinin erken teşhisine yapay zekanın (AI) uygulanması, bu da tespit süresini yarı yarıya azaltabilir. Ayrıca 2024'te, diğer denemelerin yanı sıra HIV ve sıtma aşılarında, Parkinson hastalığı için kök hücre bazlı tedavide, meme kanserinden beyin metastazı için bir ilaçta ve melanom için immünoterapide ilerlemeler göreceğiz.
Uzaya doğru bakmak
Kuşkusuz sadece 2024'ün değil, son yarım yüzyılın en çok beklenen uzay görevi, aralarında bir kadın ve bir Afrikalı-Amerikalı erkeğin de bulunduğu dört NASA astronotunu Ay çevresinde gezdirecek olan Artemis 2 olacak. Bu aynı zamanda Apollo programının iptalinden bu yana alçak Dünya yörüngesinin ötesine yapılacak ilk insan gezisi olacak. NASA, görevi Kasım 2024'te başlatma hedefine sadık kalabilecek mi?
İnsanları Ay yüzeyine geri döndürmeye yönelik gelecekteki görevler de, iş insanı Elon Musk'un şirketi SpaceX'in Starship uzay aracının gelişimine bağlı olarak şimdilik ertelenebilir. Çünkü Artemis 3, bu ağır yük kapasiteli fırlatma aracının bir versiyonunu iniş için kullanacak. Ancak Starship'in 2023'teki iki yörünge uçuşu denemesi başarısızlıkla sonuçlandı, dolayısıyla 2024 yılının ilk çeyreği için planlanan üçüncü test uçuşunun sonuçlarını beklemek zorunda kalacağız.
Özel sektörde de iş insanı Jeff Bezos'un sahibi olduğu Blue Origin'in New Glenn fırlatma aracının nihayet yörüngeye çıkması bekleniyor.
NASA, Çin ve Japonya'nın uzay ajansları ve özel şirketlerin tamamı uydumuzu gözetlediği için Ay ana hedef. Diğer hedeflere yönelik görevler arasında, NASA'nın 10 Ekim'de fırlatılması planlanan Europa Clipper, Güneş Sistemi'nin olası yaşamın varlığı açısından en umut verici dünyalardan biri olan uydusu Europa'yı incelemek üzere Jüpiter'in yörüngesinde dolanacak.
Yapay zeka bilinmeyenleri
Halihazırda birçok uygulamada farkında olmadan kullandığımız ChatGPT gibi araçlar, yapay zekanın kullanımını da popüler hale getirdi. 2024'te ise yeni sürüm GPT-5 gelecek ve elbette, Google'ın görselleri, metni, video ve sesleri de algılayabilen, en yeni ve güçlü yapay zeka modeli olan Gemini ile rekabet içinde olacak.
Yapay zeka sistemleri gelişedursun, bunların yasa dışı kullanımına ilişkin korkular nedeniyle birtakım düzenlemeler de şekillenmeye başladı. Avrupa Birliği'nin öncü adımının ardından, 2024 yılında uluslararası düzenlemeye çerçeve teşkil edecek Birleşmiş Milletler Genel Yönergeleri'nin yayınlanmasını bekliyoruz.
Kaynak: https://www.bbvaopenmind.com/en/science/scientific-insights/the-science-ahead-in-2024/
