Son yıllarda teknolojik cihazların birçoğunun önünde ‘akıllı’ sıfatını görmeye başladık ve bundan sonraki yıllarda da bunun artarak devam edeceğini tahmin ediyoruz. İlerleyen teknoloji ile hemen hemen her cihazın, akıllı versiyonları ile yer değiştireceği şu dönemlerde; insanoğlunun gereksinimleri de son sürat değişme eğilimindedir. Belki bundan 10 yıl önce yürüyerek telefonumuzu şarj edebilir miyiz sorusuna alacağımız tepki garip bir bakıştan öteye gitmeyecekken, şu an yağmur yağdığında renk değiştiren tişörtlerden tutun yolumuzu kaybettiğimizde titreşerek bize yol gösteren kıyafetler ile istediğimiz rotaya hızlıca varabilmemiz mümkün görünmekte.
Özellikle son 10-15 yılda yayılımını arttıran, yüksek teknoloji bileşeni olan akıllı giyilebilir teknolojiler; kesintisiz entegrasyon, veri işleme ve iletişim, işlevsellik ve rahatlık açısından önemli ilerlemeler göstermiştir. Üstelik vadettikleri düşük maliyet avantajları da bu cihazları daha cazip hale getirmektedir.
Cihazların temel görevi barındırdığı sensörler vasıtasıyla kişinin düzenli sağlık, aktivite, fizyolojik, bilişsel, duygusal veya akli değerlerini gözlemleyerek, iletişim bileşenleri vasıtasıyla merkezi sisteme aktarmaktır. 24 Saatlik takiplerin yapılabilmesi, sistemlerin hem ev içi hem de ev dışında kullanılacak şekilde tasarlanmasıyla sağlanmaktadır. Cihazların özellikle sağlık sektöründe kullanımı, kaynak ve zaman tasarrufunu da beraberinde getirmektedir. Herhangi bir hastalığın sürekli ve düzenli takip edilebilmesi ile anlık müdahalelerin yapılabilmesi ve yetkili sağlık birimlerinin hızlıca bilgilendirilmesi mümkün olabilmektedir.
Sportif aktivitelerde kullanım
Akıllı Giyilebilir Teknolojiler birçok kullanım alanında hizmet çeşitliliği sunmaktadır. Sportif aktivite takibinden yardıma muhtaç kişilerin desteklenmesine, ilaçla tedavi uygulamalarından, erken hastalık tespitine, rehabilitasyondan eğlenceye kadar farklı alanlarda kullanıldığı bilinmektedir. Daha pek çok farklı alan için potansiyeli bulunan güncel bir araştırma ve geliştirme disiplini olarak değerlendirilmektedir.
Spor takibi yapan cihazlar ve akıllı saatler kronolojik olarak ilk yaygınlaşan ürün grupları arasında yer almaktadır. Yaygınlık sıralamasında, kafa-üzeri ekranlar bu kategorileri takip etmektedir. Teknolojik gelişim hızı bakımından en yavaş ilerleyişe sahip kategoriler ise; akıllı giyim/ tekstil ürünleri ve günlük takip yapan cihazlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu alanda yapılan geliştirmelere göz attığımızda, amaçları sportif aktivite takibinden güvenliğe kadar farklı hizmet alanlarında kullanılmak üzere tasarlanmış birçok cihaz karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan biri sporcuların sağlık durumlarını kontrol altında tutmak için Coyle ve arkadaşları[1] tarafından tasarlanan BIOTEX’dir. Tasarlanan cihaz ile susuzluk seviyesi tespit edilerek, susuzluğun vücuda vereceği zararların önlenmesi hedeflenmiştir. Bir diğer çalışma ise acil durumlarda kurtarma görevinde kullanılmak üzere tasarlanan ProeTEX’dir[2]. Sivil koruma kurtarma ekiplerini çeşitli sensörler vasıtasıyla gözlemleyerek; kişinin fiziksel aktivitelerini tahmin etmek üzere tasarlanan cihaz ile kurtarma görevine giden ekiplerimizin de daha güvende hissetmesini sağlayacaktır.
Giyilebilir sistemlerin kullanımı sadece insanla sınırlı değildir. Brugarolas ve arkadaşları[3] tarafından yapılan çalışmada, en sadık dostlarımız olan köpeklerin hayati bulguları ve davranışsal tepkileri ölçülerek yorumlanmıştır. Bu tarz çalışmalar giyilebilir teknolojinin tüm canlılara uyarlanabileceğinin örneğini oluşturmaktadır. Hayvan severlerin ve evcil hayvan sahiplerinin kullanımı için geliştirilecek ürünleri çok kısa süre zarfında vitrinlerde görebileceğiz.
Giyilebilir teknolojilerin kullanım amaçları değişkenlik gösterse de, işlevleri çoğunlukla sensör aracılığıyla otonom veri algılanması ve işlenmesi ile kişinin yaşam tarzını olumlu yönde etkileyecek, koruma ve güvenliğini sağlamaya yönelik bir dizi işlemden oluşmaktadır. Bireylerin fizyolojik ve ortamların çevresel değerlerini ölçümleyerek toplanan veriden anlamlı çıkarımlarda bulunmak, bir giyilebilir cihaz için temel görev olarak nitelendirilmektedir. Yorumlanan veriler sağlık alanında pek çok hastalığın önceden tespit edilmesine veya önlenmesine imkan sağlayacaktır.
Özellikle yaşlı nüfusun kalabalıklaşması ile beraber artan sağlık ve bakım maliyetleri, sağlık sisteminin temelinde bazı köklü değişikliklere gidilmesi ihtiyacını doğurmaktadır. Hastane merkezli tıbbi bakımın, hasta merkezli hale getirilebilmesi günümüzde yaygınlaşan yüksek iletişim sağlayabilen mobil cihazlar ile mümkün olabilmektedir. Periyodik hasta kontrollerinin, günümüzde düzenli hasta gözlemi ile yer değiştirmesini sağlayabilmek; hastanelerde kullanılan pahalı ölçüm cihazlarının, evde günlük faaliyetleri aksatmadan takılabilecek/giyilebilecek küçük ebatlı sürümleriyle değiştirilmesi ile mümkün olabilmektedir. Geleneksel hasta tedavi yaklaşımlarının giderek masraflı hale geldiği ve kalabalık nüfusun ihtiyacını karşılayamadığı durumlarda, yenilikçi tedavi yöntemleri, bireylerin sorunlarına çözüm olabilecek fırsatlar sunmaktadır. Akıllı Giyilebilir Cihaz çalışmalarının öncelikli hedefi ileri yaşlı insan nüfusunun sorunlarını çözmeye ve yaşam kalitelerini arttırmaya yönelik olmuştur. Bu alanda yapılmış çalışmalara ait gösterilebilecek en iyi örneklerden biri, ileri yaşlı insanların yön bulma kabiliyetlerini kaybetmesi ile ortaya çıkan sorunlara çözüm olması amacıyla üretilmiş sistemlerdir. Chung-Chih ve arkadaşlarının geliştirdiği sistem[4], ileri yaşlı insanların kıyafetlerine takılan RFID etiketini takip ederek, belirlenen alandan 15m uzaklaşması ile uyarı vermektedir. Sistemin ev veya bakım evlerinde, bunama sorunu yaşayan hastaların kullanımına verilmesi hedeflenmiştir. Yaşlı nüfusun yanı sıra engelli bireylerin yaşam kalitesini arttırmada yine bir diğer öncelikli çalışma alanıdır. Bu kapsamda Kore’de bir grup araştırmacının görme engellilerin yürüyüşünü kolaylaştırmak amacıyla geliştirilmiş olduğu sırt çantası ile yolda bulunan engellerin tespit edilmesi hedeflenmiştir.
Erken teşhis ve tedavi
Mikro ve nano ölçekteki teknolojinin ilerleyişi, Akıllı Giyilebilir Teknolojileri; yaşantımıza dahil ederek, erken teşhis ve gerekli tedavinin önerilebilmesinde; fiziksel, bilişsel, duygusal ve çevresel etkenleri sürekli olarak gözlemlenmesini sağlamaktadır. Tüketici Teknolojisi Derneği(CTA) tarafından hazırlanan raporda, ABD’nin 2020 yılına kadar giyilebilir ürünler gibi cihazlar vasıtasıyla oluşturulan hasta verilerini kullanan hekimlerin “devrilme noktasına(tipping point) “ulaşabileceği öngörülmektedir. Bu da aklımıza birçok soru getiriyor; acaba bir süre sonra giyilebilir sistemler hayatımızın vazgeçilmez bir parçası mı olacak? Onlar olmadan artık kendimizi yarım mı hissetmeye başlayacağız? Rackspace tarafından Centre for Creative and Social Technology işbirliği ile yapılan araştırma sonuçlarına göre; giyilebilir teknolojiyi kullananların neredeyse yarısı (%47) daha akıllı, %61’i ise daha fazla bilgi sahibi hissetmişlerdir. Sonuçlar ortada, daha akıllı hissedilen yarınlar için bugünden size soralım: hastalıkta ve sağlıkta akıllı giyilebilir teknoloji kullanmayı kabul ediyor musunuz?
Arş. Gör. Fatma Patlar Akbulut
İstanbul Kültür Üniversitesi
Bilgisayar Mühendisliği Bölümü
Kaynaklar
Coyle, Shirley, et-al. “BIOTEX—Biosensing textiles for personalised healthcare management.” IEEE Transactions on Information Technology in Biomedicine 2010
Curone, Davide, et-al. “Smart garments for emergency operators: the ProeTEX project.” IEEE Transactions on Information Technology in Biomedicine 2010
Brugarolas, Rita, et-al. “Wearable wireless biophotonic and biopotential sensors for canine health monitoring.” SENSORS, 2014
Lin, Chung-Chih, et-al. “A healthcare integration system for disease assessment and safety monitoring of dementia patients.” IEEE Transactions on Information Technology in Biomedicine 2008
Bu yazı HBT'nin 58. sayısında yayınlanmıştır.
