Endüstri 5.0 nedir, Endüstri 4.0’dan farklılıkları nelerdir? Yazarlarımız Ali Akurgal ve Bayram Ali Eşiyok’a sorduk.
Üretimde emeğin yer değiştirmesi
Ali Akurgal: Endüstri 4.0, üretimde “emek”in yer değiştirmesini konu alıyor: İnsandan robota. Hayalimizdeki endüstri 5.0 ise, kullanılan malzemenin cinsinin değiştiği, birimize göre, malzemenin de ürün üretimi sırasında atom atom dizilerek üretileceği, bir diğerimize göre, madencilik olarak adlandırdığımız eylemin ve üretimin de kısmen dünya üzerinden, yerçekimsiz ve atmosfersiz özelliklerinden yararlanmak için uzaya taşınacağı bir değişiklikten söz ediyor.
Endüstri 4.0, bir üretimde verimlilik ve hassasiyet artışı getirirken, endüstri 5.0, hammadde temin havzasını dünyanın dışındaki gök cisimlerini de içine alacak şekilde genişlettiğinden ve alaşımları ergiterek değil de atom atom dizerek elde ettiğinden, günümüzde aklımızın köşesinden geçmeyecek değişik özelliklerdeki yeni malzemelerin kullanımına odaklanıyor.
Emeğe bağımlılığı azaltıp yerine teknolojiyi geçirme tarihi
Bayram Ali Eşiyok: Ali Bey’in çözümlerine katılıyorum. Küçük birkaç ilave ile yetineceğim. Modern teknolojinin tarihini çağdaş kapitalizmin tarihi olarak okumak mümkün. Bir üretim tarzı olarak kapitalizmin gelişme tarihi; emeği ikame eden, emeğe olan bağımlılığı sürekli azaltıp, teknoloji ile ikame etmenin de tarihidir. Kapitalizmin bu gelişme dinamiği (teknolojinin diyalektiği diyelim) göz önüne alındığında, sanayi devrimlerin geleceğini/sürekliliğini kestirmek daha da kolaylaşıyor…
1. sanayi devrimi, su ve buhar gücüne dayalı mekanik sistemlerin endüstriyel üretime uygulanması ile sonuçlandı.
2. sanayi devrimi, elektrik enerjisinin kullanımına dayalı gelişti ve üretimde muazzam artışlara neden oldu, kitlesel üretim (mass production) bu devrimi karakterize etti.
3. sanayi devrimi, elektronik ve bilişim teknolojilerine dayalı gelişti ve üretimde esneklik sağlandı. (flexible production)
4. sanayi devrimi, sanal ve fiziksel sistemlerin kullanımına dayalı gelişti ve üretim teknolojilerinde otomasyon sağlandı. (cyber/ robotized)
5. sanayi devrimi ise robotların 4. Sanayi devrimine göre daha akıllandığı, zihinsel kapasitelerinin geliştiği ve bunun sonucunda üretimin emeğe olan bağımlılığının neredeyse yok denecek kadar azaldığı bir dönemin başlangıcını ifade ediyor.
Şöyle diyelim: Yalnızca bir gelişmiş bilgisayar kullanılarak üretimin tümüyle kontrol altına alındığı bir aşama söz konusu… Yapay zeka ve gelişmiş robotlar dönemi bu dönemin karakteristikleri…
Ancak sanayi devrimleri arasında kesin bir çizgi çizmek doğru değil… İç içe geçmiş daha kompleks bir yapıdan söz edebiliriz. Birinin başladığı noktada diğer bitmiyor, belki zamanla sönümleniyor, ancak varlığını sürdürüyor… Örneğin Türkiye imalat sanayinde bir yandan en son teknolojilere (Sanayi 4.0’e) uyum sağlayan tesisler yanında 2. ve 3. Sanayi devriminin teknolojileri ile üretim yapan firmalar da söz konusu. Kısaca bilgi toplumu yanında malumat toplumu iç içe ilerliyor… Yeni olan eskinin bağrında gelişiyor. Eski çürüyor, çürürken de direniyor.
Elle üretimin değeri sürüyor
Ali Akurgal: Bu açıdan bakınca, İsviçre saat endüstrisine dikkatinizi çekmek isterim. Günümüzde en pahalı saatlerin bir kısım parçaları hâlâ elle, sırf insan emeği ile üretilmekte. Ben bu nedenle, gelecekte de insan emeğinin kaybolmayacağını, emeğin sırf zihinsel eyleme çekilip büzüşmeyeceğini düşünüyorum. Evet, zihinsel emek büyüyerek her şeye hükmeden hâle gelecektir ama altta bir yerlerde 2. sanayi devriminden öncesinin yöntemleri (kişisel el emeği üretimi) hâlâ varlığını koruyacaktır.
Endüstri 5.0’ın bana göre ilk belirtilerinden birini geçenlerde haberlerde duyduk: 3B yazıcılar ile gıda üretimi yapıldı. Protein, karbonhidrat, yağ ve tat kartuşlarından, istediğiniz hamburgeri üretebiliyorsunuz. ePosta ile birbirinize yemek yollayabileceksiniz; yazıcınızdan çıkacak. Sorun yazıcıda hazırlanması belki yarım saat sürecek olan dondurmayı eritmeden, hamburgeri soğutmadan nasıl oluşturacağımız.
