Psikologlar, çocuklara sessizce oturma cezası vermenin (ara verme veya time-out cezası) kısa ve uzun vadede etkili bir disiplin şekli olduğunu öne sürüyor. Önemli olan ise bu yöntemin doğru kullanılması. Araştırmacılar, bunun yarar sağlaması için ebeveynlerin tutarlı olması, belirli kurallar koyması ve çocuklar iyi bir davranışta bulunduğunda onları ödüllendirmeleri gerektiğini belirtiyor.
Ara verme veya time-out cezası çocuğun istenmeyen davranışı gerçekleştiğinde ilgisini çekebilecek uyarıcıların olmadığı başka bir ortama gönderilerek orada kalmasıdır. Örnek: Eve kuzenleri gelince şımaran bir çocuğun 20 dakikalığına odasına gönderilmesidir.
Ebeveynleri disiplin konusunda eğitmek üzere ev ziyaretleri yapan psikolog Ennio Cipani’ye göre bu uygulamaya erken başlamak çok önemli.
Çocukların davranışları konusunda erken yaşta eğitilmesinin ilerleyen yıllarda faydalı olacağını belirten Cipani, davranışsal sorunlarının üzerine gidilmemesi durumunda sonuçların daha zor olacağını söylüyor.
Idaho Devlet Üniversitesi’nden psikolog Mark Roberts, bu cezanın 2 ile 6 yaş arasındaki çocuklar için uygun olduğunu söylüyor. 7 ile 12 yaş arasındaki, ağır davranışsal sorunları olan çocuklar için de bu ceza yönteminin kullanabileceğini belirten Roberts, daha büyük çocuklar için kendilerine verilmiş ayrıcalıkların ellerinden alınmasının daha etkili bir yöntem olduğuna dikkat çekiyor.
İşte Cipani ve Roberts’a göre ara verme yönteminin nasıl kullanılacağına ilişkin ipuçları:
Çocuk sevildiğinden kuşku duymamalı
Ara verme cezası gibi olumsuz yaptırımlar, anne ve babanın çocuğuna yakınlık ve sevgi göstermesi, ayrıca hayata dair dersler vermesinin ardından hala ihtiyaç duyulması durumunda devreye giriyor. Sessizce oturma cezasının çocuklara yalnızca belirli bir davranışta bulunmamalarını öğrettiğini belirten Roberts, bu yöntemin onlara paylaşmak, sırasını beklemek veya başka bir çocuğa ait olan bir şeyi alamadıklarında hayır cevabına saygı duymak gibi olumlu davranışları öğretmediğini de söylüyor. Bu gibi sosyal davranışların çocuğa ebeveynler tarafından daha önceden etkili bir şekilde öğretilmiş olması gerekiyor.
Uygulamayı basite indirgeyin
Ebeveynlerin en büyük hatasının bu cezayı tutarsızca kullanmaları olduğunu belirten Cipani, anne ve babaların çocuklarının birkaç davranışını belirleyip bu davranışları sergilemeleri durumunda kesinlikle ceza alacaklarını çocuklarına göstermeleri gerektiğini söylüyor.
Açık isteklerde bulunun
Çocuğunuzdan bir şey yapmasını isterken onlarla yakınlaşmanız gerektiğini öneren Roberts, diz çöküp çocuğunuzla göz teması kurmanızın ve sözel isteğinizi destekleyecek bir hareket yapmanızın faydalı olacağını söylüyor. Daha büyük çocuklar içinse onlardan istediğiniz şeyi neden yapmaları gerektiğini açıklamanız yardımcı olabilir.
Zor bir çocukla tek başınıza başa çıkmaya çalışmayın
Roberts, sessizce oturma cezası uygulamaya çalıştığınızda çocuğunuzdan aşırı sert tepki alıyorsanız devam etmeye çalışmayıp bir profesyonele danışmanızı öneriyor.
5 saniye kuralını uygulayın
Roberts, çocuğunuza bir şey yapmasını söyledikten sonra sessiz kalıp beklemenizi öneriyor. Çocuğunuza 5 saniye verip isteğinizi düşünmesine izin verin, söylediğiniz şeyi yaptığını gördüğünüzde ise hemen bu davranışını övün.
Yalnızca bir kere uyarın
Eğer 5 saniye içinde çocuğunuz davranışlarında hiçbir değişiklik yapmıyorsa bir kere uyarın. Kendisinin “Şunu hemen yap, yoksa doğruca sandalyene oturuyorsun” cümlesini kullandığını belirten Roberts, bir kere uyardıktan sonra sessizce beklemenizi, çocuğun tepkisine göre ilerlemenizi öneriyor.
… tabii çocuğunuzun vurma alışkanlığı yoksa
Roberts, vurma alışkanlığı olan veya saldırgan tavırlar sergileyen çocuklara sessizce oturma cezasının hiçbir uyarı yapılmadan verilmesi gerektiğini öneriyor. Aksi takdirde çocuklar, uyarıldıktan sonra durdukları sürece yine aynı davranışları sergileyip ceza almaktan da kurtulabileceklerini düşünüyorlar.
Ceza için en uygun yer…
Sessizce oturma cezası için en uygun yerin bir sandalye olduğunu söyleyen Roberts, çocuk sandalyede oturmazsa sandalye yerine bir odada sessizce oturmasının da uygun olduğunu belirtiyor. Böylece çocuk parkta veya misafirlikte yaramazlık yapsa bile ceza ile sandalyeyi bağdaştırmış olduğu için kurulmuş düzende bir değişiklik yaşanmaz.
Cezanın verileceği oda olarak çocukların korkmadıkları bir odanın kullanılmasının daha uygun olduğunu belirten Roberts, çocukların kendi odalarının tercih edilmesinin en iyisi olduğunu ekledi. Bu esnada anne veya baba da kapının dışında sessizce beklemeli, içeriden tehlikeli bir ses duymaları durumunda hemen içeri girmelidir.
Çocuğunuz sakinleşince cezalarını sonlandırın, ya da siz bilirsiniz
Bazı ebeveynlik uzmanları, çocuğunuz ceza esnasında çığlık atmaya ve ağlamaya devam etse de cezayı sonlandırmamanız gerektiğini önerirken başka uzmanlar aksini öneriyor. Bu kararı sizin vermeniz gerektiğini belirten Roberts, çocuğa göre alacağınız tepkinin farklı olabileceğini söylüyor.
Süre konusunu çok düşünmeyin
Sessizce oturma cezasının ne kadar sürmesi gerektiği konusundaki bulgular tam olarak kesin olmamakla birlikte çocuk kaç yaşındaysa o kadar dakika ceza vermenin etkili olduğu bilgisi de bilimsel olarak kanıtlanmış değil. Cipani, 1 dakikanın da, 3 dakikanın da, 4 dakikanın da işe yaradığını gördüklerini belirtirken Roberts, genel olarak 2 ile 5 dakika arasında bir cezanın hayli hayli yeteceğini söylüyor.
Bazı durumlarda çocuğunuzla sohbet edebilirsiniz
Sessizce oturma cezası bittikten sonra çocuğunuzla davranışları hakkında konuşup konuşmamanız konusu da bilimsel olarak çözülebilmiş değil. Eğer çocuğunuza sözünüzü dinlemediği için ceza verdiyseniz cezadan önce yapmakta olduğunuz aktiviteye geri dönebileceğinizi belirten Roberts, cezanın sebebi çocuğunuzun saldırgan davranışları ise onunla ne şekilde davranmasının daha iyi olacağı konusunda konuşabileceğinizi de ekledi.
Sessizce oturma cezası sayesinde çocuklarınızın sorumluluktan kaçmasına izin vermeyin
Örneğin bir çocuğun ceza almasının sebebi oyuncaklarını kaldırmaması ise o cezadayken ebeveynlerin oyuncakları kaldırmamaları gerektiğini belirten Roberts, çocukların karşı geldikleri etkileşimlerden kaçmalarına izin verilmemesi gerektiğini vurguluyor. Cezaları bitince çocukların ceza almalarına sebep olan görevi yerine getirmeleri gerekiyor.
Asıl eğitilmesi gereken kişilerin çocuklar olmadığını söyleyen Cipani, ebeveynlerin tepkileri değişirse çocukların davranışlarının da değişeceğini belirtiyor.
Kaynak: http://www.livescience.com/55932-how-to-make-timeouts-work-for-your-kids.html
