2021 yılı Scopus verilerine göre dünyada 7 milyona yakın bilim insanının bilimsel çıktıları incelendiğinde, 200.000 bilim insanı Dünyanın en etkili bilim insanları arasında yer alıyor. Türkiye kökenli kurumların bu listelerde yer alma oranı %0.6’dır (1.202 bilim insanıyla). Bu oranın %1 ve üzeri olduğu ülkelerle hem rekabet edebilmek hem de bilimsel kapasitenin ve bilimsel farkındalığın arttırılabilmesi için kendi alt yapımızın/öz kaynaklarımızın ve yeni kuşak kritik bilim insanı sayımızın mutlaka geliştirilmesi ve sonuçta %1 ve üzeri oranın yakalanması hedeflenmelidir. Bu ise ancak “BİLİM” için yapılacak yatırımlar ve “BİLİM’e güven” ile mümkün olacaktır. Unutulmamalıdır ki “Her felaket filmi, bilim insanlarına kulak asılmamasıyla başlar ve bu filmin sonu da en acı şekilde tüm canlıları etkiler”.
Stanford Üniversitesi, birçok Nobel ödülü ve diğer prestijli ödüllerle tanınan, dünyanın en iyi 10 üniversitesinden biri olarak kabul edilir. Stanford Üniversitesi’nden bilim insanları tarafından son 3 yıldır dünyanın en etkili bilim insanlarının sıralandığı listeler ciddi ve kaliteli bilimsel veriler analiz edilerek yayımlanmaktadır.
2021 yılındaki bu son listedeki sıralama; “kariyer boyu etki” ve “yıllık etki” olarak iki kategoride yer almakta ve listenin oluşturulmasında; nitelikli yayın sayısı, yayınların yer aldığı derginin etkisi, patent sayısı, yapılan atıf sayısı, h-indeks, hm-indeks, makale sayısı, atıf alan makale sayısı ve yayımlandığı derginin etkisi gibi uluslararası ölçütler kullanılmaktadır.
2022 yılının son aylarında yayımlanan bu makalede, Dünyanın en etkili bilim insanlarının sıralandığı listeler açık bir şekilde Scopus verilerine göre analiz edilmiştir.
Yedi milyona yakın bilim insanı içerisinde detaylı kriterlere ve çıktılara göre sıralanan dünya çapındaki bu listede, “yıllık etki” kategorisinde toplam 200 bin bilim insanı değerlendirmeye tabi tutulmuştur.
Türkiye’den toplam 1.202 bilim insanı 2021 yılı verilerine göre bu listelerde yer almıştır. Bu sıralamada “kariyer boyu etki” kategorisinde ise, değerlendirmeye alınan toplam 195 bin bilim insanı içinde Türkiye’den toplam 897 bilim insanı dahil olmuştur.
Listenin analizi
Türkiye açısından bu listelerin analizinde aşağıda ki tablolar sunulmaktadır. Bu tabloları analiz etmeden önce bu profesyonel bilgi kaynağı olan Scopus hakkında bazı bilgileri vermek gerekiyor. Scopus, Dünya’nın en büyük hakem denetimli literatür özet ve atıf veri tabanıdır ve bilim, teknoloji, tıp, sosyal bilimler, sanat ve beşeri bilimler alanlarında tüm dünyadaki araştırma sonuçlarına genel bir bakış sağlar. Bağımsız bir inceleme kurulu tarafından incelenip seçilen 25.000 üzeri aktif başlık ve 5.000 yayıncıdan gelen içerikler izlenir, analiz edilir ve görselleştirilir.
Stanford Üniversitesi araştırıcılarının bu çalışmalarına temel alınan Scopus atıf indeksi ve özet indeksi, atıf sonuçları, ayrıntılı araştırmacı profilleri sonucunda;
- Atıf ölçümlerine göre sırasıyla atıflar, h-endeksi, ortak yazarlığa göre ayarlanmış hm-endeksi, farklı yazarlık konumlarındaki makalelere yapılan atıflar ve bir bileşik gösterge (c-skoru) dikkate alınarak, standartlaştırılmış bilgiler sağlayan, en çok alıntı yapılan bilim insanlarından oluşan, halka açık bir veri tabanı oluşturuldu.
2. Bu veritabanı temel alınarak yazarlar için, “kariyer boyu” ve “yıllık” etkisi için ayrı ayrı veriler hazırlandı. Bu veri analizlerinde yazarların “kendi kendine atıflı ve atıfsız” ölçümleri ve atıfların atıf yapan makalelere oranı verilmiştir.
22 bilimsel alan ve 176 alt alana ayrılmış, en az 5 makalesi olan tüm bilim insanları için alana ve alt alana özgü yüzdelikler de bu veri tabanından elde edilmektedir. Her bilim insanı için, yayınlarının en yaygın bilimsel alanını ve en yaygın iki bilimsel alt alanını ve her birinin yüzdesi bu veri tabanından elde edilmektedir. Kariyer boyu veriler 2021'in sonuna kadar güncellenmekte olup, son yıldaki veriler ise yine 2021 takvim yılı boyunca alınan atıflarla ilgili olarak sunulmaktadır.
Yüzdelik seçim, c-skoruna (kendinden alıntılar olsun veya olmasın) veya bir yüzdelik dilime göre en iyi 100.000 bilim insanına dayanmaktadır. Alt alanda sıralama ise %2 ve üzerindedir. C-skoru, üretkenlikten (yayın sayısı) ziyade etkiye (alıntılar) odaklanmakta olup, aynı zamanda ortak yazarlık ve yazar konumları (tek, ilk, son yazar) hakkındaki bilgileri de içermektedir. Kariyer boyu veri tabanına 195.605 bilim insanı ve son yıl veri setine 200.409 bilim insanı dahil edilmiştir. Bu tabloların oluşturulması da, Scopus'dan alınan ve 2021 yılı alıntı yılı sonuna kadar güncellenen 1 Eylül 2022 tarihli anlık görüntüye dayanmaktadır (4. Versiyon).
Kaynaklar:
Ioannidis, John P.A. (2022), “September 2022 data-update for "Updated science-wide author databases of standardized citation indicators"”, Mendeley Data, V4, doi:10.17632/btchxktzyw.4
https://elsevier.digitalcommonsdata.com/datasets/btchxktzyw/4
https://www.elsevier.com/icsr/icsrlab
Ata Utku Akçil / [email protected]
