Suriye’deki bir buluntu yerindeki gübre kalıntılarının analizine göre insanlar 13.000 yıl kadar önce hayvancılığa başlamışlar. Bu bilgiler kanıtlandığı taktirde insanlık tarihinin belki de yeniden yazılması gerekecek.
Antropologlar şimdiye dek insanlığın tarih boyunca ilk önce tarıma daha sonraları ise hayvancılığa başladığını kabul ediyorlardı. Fakat uluslararası bir araştırma ekibi şimdi bu görüşe bir gölge düşürdü. Araştırmacılar, Abu Hureyra yerleşme yerinde, her ne kadar küçük çaplı olsa da, hayvancılığın 13.000 yıl önce başladığını söylüyorlar. Connecticut Üniversitesi’nde Alexia Smith ile çalışan ekibe göre bu şimdiye kadar hayvancılıkla ilgili en eski kanıt.
Abu Hureyra günümüzde Kuzey Suriye’de Fırat’ın kenarında yer alıyor. Yerleşmede, 1970 yılından itibaren kurtarma kazıları gerçekleştirildi. Nitekim 1974 yılında Assad barajının suları altında kaldı. Bereketli Hilal denilen bölgede yer alan yerleşim yerine insanlar, 13.300 yıl önce yerleşmişler. Ve daha sonra avcı ve toplayıcılıktan, tarım ve hayvancılık ekonomisine geçmişler.
Bu yerleşim yerinin geçmişini öğrenmek isteyen ekip, yeni bir yönteme başvurdu: Dışkıdaki sferülitlerin analizleri. Kristalleşmiş kalsiyum karbonattan oluşan bu küreciklerin çapı 5 ila 20 mikrometre arasında değişmektedir ve koyun, keçi ve ceylan gibi otçulların bağırsaklarında oluşur. Bu sferülitler bölgedeki her yerleşim evresine ait örneklerde bulundu, ancak farklı yoğunlukta. Örneğin 12.800 yıl önce başlayan ikinci evrede daha önceki evrelere kıyasla çok daha fazla bulundu. Bu veriden yola çıkan araştırmacılar insanların, hayvanları o zamanlar, tahminen az sayıda yabani koyunu, evlerinin hemen önlerinde tuttuklarını düşünüyorlar. Bununla birlikte ana hayvansal gıda kaynağı özellikle de ceylan avıyla desteklenmişti.
Evlerin hemen yakınında tutulan hayvanlarla böylece hayvancılığın ilk adımı atılmıştı. Ancak evcil değil yabani hayvanlarla. Aynı dönemde araştırmacılar Önasya’daki tarımın başlangıç yerlerini de belirlediler. Abu Hureyra’daki ikinci yerleşim evresinde (12.800 ila 12.300 yıl öncesi) dikkat çekici yenilikler var. Koyu renge bürünmüş sferülitler, hayvan gübresinin o zamanlar oduna ek olarak yakıt olarak da kullanıldığını gösteriyor. Çünkü küreciklerin renk değişimi 500 – 700 derecelik sıcaklıkta meydana gelmiş olmalı ki bu da gübrenin bu şekildeki kullanımı için en eski kanıt sayılır. Ayrıca bu evrede yuvarlak çukur barınakların yerini, düz kenarlı kulübe yapısı alıyor. Kabaca 10.000 yıl önce de hayvancılık yaygınlaşmış ve hayvan gübresi mimaride, özellikle de evlerin tabanını sıvamak için kullanılmaya başlanmıştı.
9000 yıl önceki kemik kalıntılarından da koyun, keçi ve ceylanların ana hayvansal gıda haline geldiği anlaşılıyor. Aynı zamanda da gübredeki sferülitlerin yoğunluğu önemli ölçüde azalmış. Bu da sürülerin evlerin yakınlarında tutulamayacak kadar büyüdüğü anlamına geliyor. Buradaki gözlemler hayvancılığın, tarımdan önce mi başladığı yoksa ikisinin birlikte mi geliştiği sorusunu doğurdu diyor araştırmacılar. Bu konuya bir açıklık getirmek için sferülit analiz yönteminin aynı tarihe ait diğer yerleşmelerde kullanılabileceğini söyleyen araştırmacılar, gelecekte bu şekilde bu minik küreciklerin hangi türlere ait olduğunun öğrenebileceğine de inanıyorlar.
Nilgün Özbaşaran Dede
