Atalarımız Afrika’yı terk ettikten sonra Avrupa ve Asya’ya gelince burada yaşayan Neandertallerle gen alışverişinde bulunmuş ve çocuklar dünyaya getirmişlerdi. Bu ilişkiler sonucunda kuzenlerimizin genleri günümüze kadar kalıcı oldu. Neandertallerden alınan DNA’nın büyük bir kısmı zaman içinde yok olsa da bazı gen sekansları yüz binlerce yıl kalıcı oldu ve hala aktif durumda.
Genetik analizler Avrupalıların kalıtımlarında yüzde 2 Neandertal geni bulunduğunu göstermişti, bu oran Asyalılarda olduğundan daha fazla var. Ancak güncel kanıya göre Afrikalıların kalıtımlarında hemen hemen hiç Neandertal izi bulunmaması gerekiyordu, çünkü Neandertaller ve Afrikalı Homo sapiens toplulukları coğrafi açıdan birbirlerinden izole olarak yaşıyorlardı. Princeton Üniversitesi’nde Lu Chen ile çalışan ekip, şimdi bu kanının doğru olmadığını ortaya çıkardı.
Anlaşıldığı üzere modern Afrikalıların kalıtımlarında da belirgin bir Neandertal izi bulunuyor. Bu sürpriz sonuca araştırmacılar, yeni bir yöntemle ulaştılar. Genel olarak bir kalıtımda Neandertal kalıtımı tespit etmek için Neandertal kalıtımının bulunmadığı düşünülen belli başlı bir Afrika halk topluluğu referans olarak alınırdı.
Chen ve ekibi ise modern referans kalıtımı yerine sadece belli başlı Neandertal sekanslarını karşılaştırma olarak kullandı. Daha doğrusu Altay dağlarındaki bir Neandertal’in ilkel kalıtımı, farklı soylardan 2.504 modern bireyin kalıtımıyla karşılaştırıldı. Kalıtımda hangi benzerliklerin Neandertal ve Homo sapiens’in ortak geçmişiyle açıklanabildiğini ve hangilerinin yakın geçmişteki gen alışverişine dayandığını hesapladılar. Bu şekilde günümüzde yaşayan Afrikalıların da Neandertal geni taşıdığı ortaya çıktı.
Oysa daha önceki araştırmalarda bir milyon baz çiftinden daha azı tahmin edilmişti. Burada ilginç olan nokta şu: Afrikalıların kalıtımlarında bulunan Neandertal genlerinin neredeyse tümü diğer kıtalardaki akrabalarında da kalıcı olmuş. “İlk kez Afrikalılarda, Neandertal kalıtımı saptadık ve bu izler sandığımızdan çok daha belirgin” diyor araştırmacılar. Analizlerde ayrıca Afrikalı olmayan farklı popülasyonlardaki Neandertal kalıtının birbirine yakın olduğu da ortaya çıktı. Buna göre kişi başına 50 ila 55 milyon baz çifti bulunuyor. Doğu Asyalı insanlarda, Avrupalılara kıyasla yüzde 8 daha fazla Neandertal DNA’sı var.
Bu da şu anlama geliyor: Günümüzde halen etkin olan Neandertal genlerinin büyük bir kısmı, tamamıyla Afrikalı olmayan bir popülasyonla ilişkiye işaret ediyor. O halde kuzenimizin genleri Afrikalıların kalıtımına nasıl girdi?
Araştırmacılara göre bu gen alışverişi Neandertaller ve Afrikalı Homo Sapiens arasındaki doğrudan ilişkiyle alakalı değil. Bazı eski göçmenler yeniden Afrika’ya dönerken Neandertal genlerini de beraberinde getirmişlerdi. Özellikle de günümüzdeki Avrupalıların ataları zaman zaman Afrika kıtasına geri dönmüşlerdi. Bu da modern Afrikalıların niçin Avrupalılarla, Doğu Asyalılara kıyasla daha fazla Neandertal sekansı paylaştıklarını açıklıyor. İlginç bir şekilde bu gen transferi tam aksi yönde de gerçekleşmişti.
Nitekim “Out of Africa” göç dalgasından çok önceleri erken Homo sapiensler Afrika dışına ilk göçlerin gerçekleştirmişlerdi. Ve sonuçlar gösteriyor ki bu insanlar bile Neandertaller ile çiftleşmişler. Bu şekilde 100.000 ila 200.000 yıl önce Neandertal kalıtımına Homo sapiens genleri karışmıştı. Bunlar daha sonra varsayılan Neandertal kalıtı olarak aktarılmış ve günümüze kadar modern Afrikalıların kalıtımında izler bırakmışlardı.
Nilgün Özbaşaran Dede
