Beynimiz kışın, yaza göre daha farklı çalışıyor

Yaşam Bilimleri
Beynimiz kışın, yaza göre daha farklı çalışıyor

Yeni bir araştırma beynin çalışmasında mevsime göre farklılıklar görülebileceğine işaret ediyor.

Araştırma kapsamında deneklerden birtakım bilişsel görevleri yerine getirmelerini isteyen bilim insanları, bu süreçte beynin kaynaklarından yararlanma biçimlerinin mevsimlere göre değiştiğine tanık oldular.

Belçika Liege Üniversitesi’nden Gilles Vandewalle önderliğinde yapılan araştırmada, deneklerin bilişsel görevleri yerine getirme konusundaki başarılarında herhangi bir değişikliğe tanık olunmazken,  görevi yerine getirme süreci sırasındaki beyin etkinliğinin farklılıklar gösterdiği  görüldü.


Söz konusu çalışma kapsamında 28 kişinin farklı mevsimlerdeki bilişsel beyin işlevleri incelendi. Her bir inceleme sürecinde denekler  4,5 gün boyunca  dış dünyadan ve mevsimsel ipuçlarından soyutlandıkları bir laboratuvar ortamında tutuldular.  Bu süreçte deneklere dikkati sürdürme ve bilgiyi bellekte depolama, güncelleme ve karşılaştırma yeteneğini ölçmeye yarayan birtakım görevler verildi. Bu görevler yerine getirildiği sırada araştırmacılar da katılımcıların beyinlerini taramadan geçirdiler.

Sonuçta, deneklerin bu görevleri yerine getirme konusundaki başarılarında yılın hangi dönemi olursa olsun herhangi bir değişiklik meydana gelmediği görüldü. Gelgelelim, araştırma sonuçları bu görevleri yerine getirmek için ödenmesi gerekli sinirsel “bedelin”-bu süreç  sırasında harcanan beyin etkinliği miktarının- yılın farklı dönemlerine göre gerçekten de değiştiğine işaret etmekteydi.

Örneğin, beyinde dikkati sürdürme yeteneğiyle ilintili etkinlik düzeyleri yaz gündönümüne denk düşen Haziran ayında doruk noktasına çıkarken, kış gündönümünün yaşandığı Aralık ayında en düşük düzeye inmekteydi. Buna karşılık, işleyen bellekle ilintili beyin etkinliği düzeyleri güz mevsiminde doruğuna ulaşırken, gece gündüz eşitliğinin yaşandığı ilkyaz noktasına yakın dönemlerde daha düşük oluyordu.

Duygudurum bozuklukları

Daha önceki araştırmalar mevsimlerdeki değişimlerin insanların gündelik işlevleriyle ilgili başka süreçlerdeki değişimlerle ilintili olduğunu gösteriyordu. Söz gelimi, araştırmacılar insanların kış mevsiminde yaza kıyasla çok daha fazla kalori tükettiklerine dikkat çekiyorlardı. 2015 yılında Nature Communications dergisinde yayımlanan bir araştırma da insanlarda, bağışıklık sisteminin yanı sıra, gen etkinliğinin de mevsimlere göre farklılıklar gösterdiğini gözler önüne sermekteydi.

Dahası, araştırmalar mevsimlerle insanların duygu durumları arasında da bir bağlantı olduğunu ortaya koyuyordu. Uzmanlar güz ve kış aylarında kimi insanlarda mevsimsel duygu durum bozukluklarına tanık olunduğuna dikkat çekiyorlardı.

Son araştırmada uzmanlar beyin etkinliği ile mevsimsel duygu durum değişikleri arasında olası bir bağlantıya tanık olmasalar bile, Vandewalle özellikle mevsimsel duygu durum değişiklikleri yaşayan insanların bilişsel süreçlerle ilgili beyin etkinliğinde mevsime bağlı olarak meydana gelen değişikliklere çok daha duyarlı olabileceklerine dikkat çekiyor.

Araştırmacılar beyin etkinliğinde tanık olunan mevsime dayalı  farklılıkların ardında yatan düzeneğin henüz tam olarak belirlenemediğini belirtiyorlar. Ancak daha önceki çalışmalar, söz gelimi, serotonin gibi kimi sinir iletenlerinin yanı sıra, öğrenme ile ilintili birtakım beyin proteinlerinin düzeylerinde de mevsime bağlı değişimler yaşandığını ortaya koyuyor.  Bu veriler ışığında uzmanlar söz konusu değişimlerin son araştırma kapsamında tanık olunan beyin etkinliğindeki mevsimsel değişikliklere katkıda bulunabileceğini düşünüyorlar.

Rita Urgan

Kaynak: Live Science