Homo sapiens’in ilk temsilcileri 45.000 yıl kadar önce Avrupa’ya göç etmeye başladılar. Ancak Avrupa kıtasına gelen ilk insanların burada ne derece yayıldıkları ve Avrupa’daki avcı ve toplayıcılarla akraba olup olmadıkları hala tam olarak bilinmiyor. Çünkü bu döneme ait çok az insan fosili bulundu. Romanya’da bulunan 40.000 yıllık “Oase 1”, Sibirya’nın Ust’-Ishim bölgesindeki 45.000 yıllık kalıntılar ve kısa bir süre önce Bulgaristan’daki Bacho-Kiro mağarasında bulunan aynı yaştaki kalıntılar en somut örnekler.
Ancak bu tür kalıntıların DNA analizleri çok zordur hatta bazen imkansızdır. Şimdiye dek Avrupa ve Asya’ya yerleşen ve 40.000 yıl kadar önce yaşamış insanlardan sadece üçünün kalıtımı yapılabilmişti. Bulgaristan’daki Bacho-Kiro mağarasındaki üç insan fosili ve Çekya’nın Zlaty kun buluntu yerindeki kadın kafatasındaki kalıntılar genetik olarak yeniden analiz edildi. Araştırmacılar bu ilk insanları sınıflandırabilmek için kalıtımlarını, modern Avrupalı ve Asyalıların kalıtımları dışında daha önce Avrupa’da bulunan ve dizilimi yapılmış diğer insan fosilleriyle karşılaştırdılar. Özellikle de Neandertal gen sekanslarının uzunluğuna dikkat edildi. Çünkü bunlar Homo sapiens’in atalarının Neandertallerle ne derece melezleştiği hakkında bilgi veriyorlar.
Sonuçlara göre Bacho-Kiro mağarasındaki insan fosilleri gerçi Avrupa’nın en eski sakinlerine ait ama günümüz Avrupalıların doğrudan atası değiller. Daha çok, günümüzdeki Güney Asya, Orta Asya ve Amerika’nın ve Batı Avrasya’nın ilk insanlarıyla benzeşiyorlar. Buradan yola çıkan araştırmacılar ilk göçmenlerin hem Avrupa hem de Asya’ya yerleştiklerini düşünüyorlar. Doğu Asya’dan farklı olarak bu popülasyon Avrupa’da kalıcı olmamış. Ardılları daha sonra gelen Homo sapiens temsilcileri tarafından ortadan kaldırılmış.
Diğer ilginç bir nokta da şu: Bacho-Kiro mağarasındaki insanların kalıtımında yüzde 3,0 ve 3,8 oranında Neandertal DNA’sı bulunuyor. Bu günümüzdeki birçok Avrupalıdan daha fazla. Bu da Neandertal ve ilk Avrupalılar arasındaki melezleşmenin sanılandan daha sık yaşandığı anlamına geliyor. Neandertal gen parçalarının uzunluğundan anlaşıldığı üzere Neandertal ve bu insanlarının atalarının son melezleşmesi altı ila yedi nesil öncesine uzanıyor. Çekya’daki kafatasının gen analizleri yeni bilgiler de verdi: Zlaty kun’daki Homo sapiens kadını sanılandan daha eski olabilir. Radyo karbon tarihleme yöntemiyle gerçekleştirilen analizler çelişkili sonuçlar vermişti. Sonuçlar 15.000-27.000 yıl arasında değişiyordu. Fakat son çalışmada buluntunun üzerinde sığır DNA’sı bulundu. Bu da kafatası parçalarının geçmişte hayvansal yapıştırıcıyla bir araya getirildiği anlamına geliyor.
Son bilgiler ışığında araştırmacılar Zlaty kun kadınının Avrasya’ya yerleşen ilk Homo sapienslerden biri olabileceğini söylüyorlar. Ne var ki kadının topluluğu da Avrupa’da kalıcı olamamış. Çünkü ne modern Avrupalıların ne de modern Asyalıların kalıtımda bu erken Homo sapiens’in izleri bulunmadı. Araştırmacılar bu yüzden ilk Avrupalıların bu kıtada başarılı olmadıklarını söylüyorlar. Bunun olası bir açıklaması İtalya’da 40.000 yıl önce püsküren bir süper volkan olabilir. Araştırmalar kül yağmurunun Rusya’ya kadar ulaştığını ve açığa çıkan aerosollerin Avrupa’nın iklimini uzun bir süre için soğuttuğunu ve volkanik bir kışın yaşandığını gösteriyor. Bu yanardağ patlaması Kuzey yarımküredeki iklimi önemli ölçüde etkileyerek Neandertallerin ve ilk Avrupalı Homo sapienslerin hayatta kalma şansını yok etmişti.
Nilgün Özbaşaran Dede
