Koronavirüsün yüzeylerde ne kadar süre kaldığı ve bu yüzeylerin nasıl dezenfekte edileceği konusunda birçok görüş var. Ancak yanlış bildiğiniz ve uyguladığınız bazı şeyler hayatınızı tehlikeye atabilir. İşte birkaç soru ve analizle virüsle mücadelenin hijyen yönü.
Koronavirüsün yüzeyde veya havada ne kadar süreyle kaldığı ve nasıl dezenfekte edileceği konusu, son günlerin en çok tartışılanlar arasında; Arap sabunu, çamaşır suyu, sirke, alkol, karbonat, tuz… Herkes kafasına göre bir karışım yapıp hijyen sağladığını düşünüyor. Ancak bilim insanları uyarıyor: Salgından korunacağım derken sağlığınızdan olmayın!
Öncelikle şu sorunun cevabını verelim: Koronavirüs yüzeylerde ne kadar süre kalabilir? Kısa cevap, bu net olarak bilinmiyor. Ancak yeni bir analizde, virüsün havada en fazla 3, bakır üzerinde 4, kartonda 24 ve plastik ile paslanmaz çelik yüzeylerde 72 saate kadar yaşayabildiği bulundu. Bu çalışma ilk olarak 11 Mart’ta medRxiv’de yayınlansa da bir hafta sonrasında revize edilmiş bir versiyonu, saygın bir bilim dergisi olan New England Journal of Medicine’de (NEJM) yayımlandı.
Kaç derecede aktif kalabiliyor?
Şubat ayında The Journal of Hospital Infection’da yayımlanan bir başka çalışmada, insana bulaşan diğer koronavirüsler hakkında daha önce yayınlanmış birkaç düzine makale analiz edildi. Bulguya göre, eğer Covid-19, SARS ve MERS’e neden olan diğer koronavirüslere benziyorsa söz konusu virüslerden bazıları 30 ºC dereceden daha yüksek sıcaklıklarda aktif kalamıyordu. Çalışmanın yazarları ayrıca bu koronavirüslerin ev dezenfektanları tarafından etkili bir şekilde yok edildiğini de bulmuşlardı.
İlgili çalışmaya göre, % 62-71 etanol, % 0.5 hidrojen peroksit veya % 0.1 sodyum hipoklorit (ağartıcı) içeren dezenfektanlar, koronavirüsleri bir dakika içinde “etkin bir şekilde” inaktive edebiliyordu. Araştırmacılar, Covid-19 için de benzer bir etki beklediklerini açıkladı.
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC), seyreltilmiş ev tipi ağartıcı çözeltiler (çamaşır suyu), en az %70 alkol içeren alkollü çözeltiler ve çoğu tescilli ev dezenfektanının, yüzeylerin koronavirüse karşı dezenfekte edilmesinde etkili olduğunu söylüyor. CDC’nin tavsiyesine göre galon (3,78 litre) su başına 5 çorba kaşığı ağartıcı (çamaşır suyu) karıştırılarak dezenfekte edici bir karışım hazırlanabilir.
Çamaşırsuyunu neyle asla karıştırmayın?
CDC’nin bir dizi uyarıları da var. Örneğin ev tipi çamaşır sularının amonyak veya başka bir temizleyici ile asla karıştırılmaması gerektiği konusunda uyarıyorlar. Çünkü bu tip temizleyicileri karıştırmak zehirli dumanlar oluşturabilir.
Örneğin, çamaşır suyu ile ağartıcı asidik bir çözelti karıştırıldığında kimyasal bir reaksiyon gösterir ve gözlerin, boğazın ve burnun tahriş olmasına neden olabilecek klor gazı üretir. Rapora göre bu gaz, yüksek konsantrasyonlarda solunduğunda solunum zorlukları ve akciğerlerde sıvı toplanmasına neden olmakla kalmayıp ölüme bile yol açabilir.
Nasıl bulaşıyor?
CDC’ye göre, bir kişinin kontamine bir yüzeye veya nesneye dokunduktan sonra kendi ağzına, burnuna ve gözlerine dokunarak enfekte olması (yani virüsü kendine bulaştırması) mümkündür. Ancak bunun, virüsün yayılmasının ana yolu olmadığı düşünülüyor.
Yine CDC’ye göre virüsün, yakın temas ve yakındaki bir kişinin ağzına veya burnuna inebilen öksürük ve hapşırmalardan kaynaklanan solunum damlacıkları (aeroselleşme) yoluyla kişiden kişiye yayılması daha muhtemel.
Ev halkında varsa ne yapmalı?
Ayrıca, hane halkından bir kişinin COVID-19 olduğundan şüphelenilir veya onaylanırsa CDC’nin önerilerine göre, evdeki ortak alanlardaki temas yüzeyleri günlük olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli. Ortak ev alanlarından kasıt ise masa sandalyeler, kapı kolları, ışık anahtarları, uzaktan kumandalar, kulplar, tuvaletler ve lavabolar.
Dahası hasta bir kişi, mümkünse belirli bir odada izole edilip evdeki diğer insanlardan uzak durmalı. Ona bakan kişi ise hasta kişiden mümkün olduğunca uzak durmaya çalışmalı, iki taraf da maske kullanmalı. Uzun süre aynı ortamda bulunmamalı. Ayrıca yüzeylerin temizlemesi ve dezenfekte edilmesi, mümkünse hasta kişi tarafından yapılmalı. Bu mümkün değilse, bakan kişi, hasta kişi banyodayken bu işlemi dikkatle yapmalı. Yine uzun süre durmamalı.
Derleyen: Batuhan Sarıcan / [email protected]
