8 Nisan 2024’te gerçekleşecek olan Güneş Tutulması, Güneş, Ay ve Dünya’nın mükemmel bir şekilde hizalandığı muhteşem bir gök olayı yaratacak. Bu fenomen, Meksika’nın Pasifik kıyısından ABD boyunca Newfoundland’a ve ardından Atlantik’e uzanan bir rotada kusursuz olarak gözlemlenebilecek.
Bilindiği üzere Güneş’in çapı Ay’ınkinden yaklaşık 400 kat daha büyük. Güneş bize Ay’dan neredeyse 400 kat daha uzakta yer alıyor. Bu kombinasyon, Güneş ve Ay’ın gökyüzünde neredeyse aynı büyüklükte görünmesini sağlıyor ve hizalandıklarında nadir bir gösteri oluşturuyor.
Tam Güneş Tutulması, yalnızca Ay’ın Dünya’ya ortalamadan daha yakın olması durumunda mümkün. Ay daha uzakta olduğunda görünen boyutu Güneş’inkinden daha küçük oluyor; dolayısıyla Güneş’in parlak diskini tamamen engelleyemiyor. Bu durumda Ay, Dünya ile Güneş’in arasından geçtiğinde, bir “ateş halkası” görünür durumda kalıyor; bu da halkalı Güneş tutulması olarak biliniyor.
Güneş tutulması niçin nadir? En iyi gözlem için nerede olmak gerekiyor?
Peki Güneş tutulmaları neden daha sık gerçekleşmiyor? Dünya, Ay ve Güneş her seferinde mükemmel şekilde hizalanmıyor. Çünkü Ay’ın yörüngesi, Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesine kıyasla yaklaşık 5 derece eğik.
Üç gök cismi aynı hizada olduğunda, tutulmanın görünmesi, yalnızca Güneş Sistemi’ndeki konumumuza değil, aynı zamanda bizim Dünya üzerindeki konumumuza da bağlı oluyor. Ay’ın gölgesi, gölge ve kısmi gölge olmak üzere iki bölümden oluşuyor. Umbra denen çizgide konumlanan gözlemciler, tam bir Güneş tutulması yaşıyor. Kısmi gölgede olanlar için tutulma parçalı oluyor.
Peki Ay’ın gölgesinin nereye ve ne zaman düşeceğini tam olarak nasıl biliyoruz? Tutulma tahmini her şeyden önce Ay, Güneş ve Dünya’nın konumlarının ve hareketlerinin anlaşılmasına bağlı. Modern haritalar, insanlık tarihi boyunca tutulan kayıtlara dayanıyor.
Ve 2009’dan bu yana NASA’nın Ay Yörünge Keşif Aracı (LRO), benzeri görülmemiş ayrıntılarla Ay’ın haritasını çıkarıyor. LRO’nun Ay topoğrafyası verileri, her zamankinden daha doğru tutulma tahminleri yapmamızı sağlıyor. Ay’ın şeklini ve konumunu çok iyi bildiğimiz için de Güneş ışığının ilk ve son kırıntılarının nerede görüneceğini tahmin edebiliyoruz.
Tutulmalar, çarpıcı ve unutulmaz bir olay olsalar da tutulmalara yalnızca görsel etkileri nedeniyle değer verilmez, aynı zamanda bize Güneş Sistemimizin ötesindeki uzak gezegenler veya dış gezegenler hakkında çok fazla bilgi verebiliyor.
Tam Güneş Tutulması, Meksika’nın Pasifik kıyısından ABD boyunca Newfoundland’a ve ardından Atlantik’e uzanan bir rotada kusursuz olarak gözlemlenebilecek. Tutulma, TSİ 21.20’de başlıyor. Türkiye’den gözlemlenemeyecek.
Kaynaklar
science.nasa.gov/eclipses/future-eclipses/eclipse-2024/where-when/
scitechdaily.com/total-solar-eclipse-2024-the-science-behind-the-suns-disappearance/
Hazırlayan: Batuhan Sarıcan ([email protected])
Fotoğraf: NASA
