Molla Davutzade Mustafa Nazım Erzurumî’nin 1913’te yazdığı “Rüyada Terakki ve Medeniyet-i İslamiyeyi Rüyet” adlı romanı, Türk dilinde her halde ilk bilim kurgu. Boğaziçi Üniversitesi 2012’de yayınladı. Yazarın İstanbul hayaline bakınız:
“Arabalarımız Salacak iskelesine doğru iniyordu. Başımı kaldırdım. Müsadif-i nazarım olan dehşetli bir köprü tüylerimi ürpertti, çünkü ömrümde bu kadar azametli, bu derece dehşetli bir şey görmemiştim. Bu köprü üç kat olarak inşa edilmiş. En üst katında insanlar karıncalar gibi kaynaşıyorlardı. Şimendifer, araba, otomobil gibi vesait-i nakliye köprünün birinci ve ikinci katından gelip gidiyorlardı. Bu köprü Harem iskelesinden Kumkapı’ya uzatılarak Asya’yı Avrupa’ya raptetmişti. Vapurlar geçeceği vakit köprünün yalnız birinci ve ikinci katları açılıyordu. En yüksek direkleri en cesim vapurları bu açılan mahalden serbest serbest girip çıkıyorlardı. İnsanların çıktığı üçüncü kat ise açılmıyordu.”
“Adalara şimendifer gidiyordu. Denizde dubalar var, tren karadan dubaların üzerine yürüdükten sonra şimendifer makineleri dubaların yanlarındaki çarkları tahrik ederek tren kemal-i süratle Adalar’a gidiyor, aynı süratle yine avdet ediyordu. Adalar’a baktım, fabrika bacaları etraflarını kara bulut gibi sarmıştı.”
İstanbul’da ulaşım konusunda 100 yılı aşkın bu fantezinin modernlerini, çağdaşlarımız daha da geliştirdi.
Bir vali: Çift katlı yol şart (28.01.94). Aynı vali: Bütün boş araziler otopark haline getirilmeli. Arazilerin sahiplerine 1 ay içinde arazilerini otopark yapmaları için tebligat yapalım. Eğer istemezlerse 1 yıllık kira bedelini bankaya yatırarak biz çalıştıralım (10.02.94)... Bir başka vali: Trafik yoğunluğunu önlemek için plakası 1-2 olanlar Pazartesi, 3-4 olanlar Salı, 5-6 Çarşamba, 7-8 Perşembe, 9-0 olanlar Cuma günü köprülerden geçmeyecek. Bunun üzerinde çalışıyoruz (25.10.02)... Başka bir vali: İstanbul plakalı araçlara özel vergi konulmalı (02.11.03)... Bir bakan: Atatürk Havalimanı yer altından 2 km bir yatay asansörle Yeşilyurt kıyısına bağlanacak. Proje uyarınca Yeşilyurt’a deniz otobüslerinin toplanacağı büyük bir iskele yapılacak. Yolcular deniz otobüsüyle 15 dakikada Bostancı veya Kadıköye ulaşacak. Bu mega bir projedir. Şu anda etüd çalışmalarını yapıyoruz (02.02.94)... Bir mimar: Otopark sorunu Haliç’in Unkapanı ve Atatürk Köprüleri arasındaki kısmının dibine inşa edilecek oto mega parkla çözülebilir. İki katlı otopark 50 bin araç alabilir (10.03.94)... Aynı mimarın projesi: Marmara Denizi’nin üzerine, Tuzla-Darıca bölgesinde TEM ve E-5’ten ayrılarak Avcılar’da yeniden E-5 ve TEM’le buluşan 33 kilometrelik bir viyadük yapılacak. Geçiş Anadolu tarafında karadan ayrıldıktan sonra Büyükada açıklarında Balıkçı Adası’na, buradan da Yassıada ve Sivriada’lara basarak karşıya geçecek (06.03.00)...
İstanbul’un kronik trafik sorununun maliyeti? Metodu belirsiz hesap örneklerinden: Benzin ve asgari ücrete göre hesaplanan maliyet yılda 1.5 milyar Dolar (18.01.07)... FSM Köprüsü’nde 2 şeridin 3 ay trafiğe kapatılmasının yakıt ve iş kaybı maliyeti 90 milyon TL. Buna uluslararası transit araçların 54 milyon TL ulaşması beklenen ticari zarar ve ceza da eklenince fatura 144 milyon Lirayı aşıyor (23.06.12)... TBMM’e sunulan araştırma önergesine göre 45 dakikalık trafik tıkanıklığının bedeli yılda 2 milyar Doların üstünde (28.11.07)... Harcanan zaman, iş gücündeki kayıplar, fazla yakıt tüketimi yıllık kayıp 5 milyar 40 milyon TL (29.10.12).
Şimdi ise, kent merkezlerine araç girişinden ücret alınması önerisi gündemde. “Kızılay ve Taksim gibi merkezlerde Londra, New York modeli düşünülüyor.” Oysa bir NY modeli yok. Önerildi, ama yapılamadı. Başarılı Londra modeli ise haftaya bu sütunda.