Alzheimer hastalığı tedavisinde şimdiye kadar bildirilmiş en yüksek etkinliğe sahip ilaç olan Donanemab’ın bir yıllık kullanımı sonucu hastaların yaklaşık yarısında 1 yıllık tedavi sonrasında hastalık ilerleyişi tam olarak durdu.
Alzheimer hastalığında beyinde sinir hücreleri arasında amiloid beta proteini birikimini azaltmaya yönelik tedavilerle ilişkili çalışmalar hız kesmeden devam ediyor. Bu grup ilaçlar içerisinde çalışma sonuçları ilk olarak yayınlanan ve Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi tarafından onaylanan ilk ilaç olan Aducanumab'ın tartışmalı hızlandırılmış onay sürecini, hastalığın oluşumunda amiloid hipotezinin tek mekanizma olarak görülmesine yönelik eleştirileri ve bilişsel işlevlerde bozulmayı %27 oranında azalttığı tespit edilen Lecanemab ile ilgili verileri daha önce yazmıştım.
Aducanumab ve Lecanemab öncesinde Alzheimer hastalığı tedavisinde kullanılan ilaçlar esas olarak belirtilere yönelikti ve hastalığın altında yatan mekanizmayı hedeflemiyordu. Sınırlı ancak umut verici ilk verilerden sonra beyinde amiloid birikimini hedefleyen diğer ilaçlarla ilgili sonuçlar da açıklanmaya devam ediyor.
Plakları temizliyor
3 Mayıs 2023 tarihinde Lilly, Alzheimer hastalığında esas patolojik bulgu olan beyindeki amiloid beta plaklarına bağlanarak plakların beyinden temizlenmelerini sağlayan bir monoklonal antikor olan Donanemab'ın faz 3 çalışma (TRAILBLAZER-ALZ 2 Study) verilerini bir basın bildirisi ile yayınladı.
Bulguların hakemli bir dergide yayınlanmak üzere gönderilmesi ve ilacın kullanımının onaylanması için başvuruda bulunulması bekleniyor. Donanemab'ın faz 2 çalışma sonuçları daha önce yayınlanmıştı.
%40 azaltıyor
Faz 3 çalışmaya erken dönem Alzheimer hastalığı olan 1.736 birey dahil edildi ve Donanemab'ın beyindeki amiloid beta birikimini belirgin biçimde azalttığı, 18 ay süresince finansal aktiviteleri yönetme, araba kullanma, hobileri sürdürme, güncel olaylar hakkında konuşma gibi günlük yaşam aktivitelerinde, bilişsel ve fonksiyonel yetilerde plaseboya göre yaklaşık %40 oranında iyileşme (daha az kötüleşme) sağladığı belirlendi.
Hastaların yaklaşık yarısında 1 yıllık tedavi sonrasında hastalık ilerleyişi tam olarak durdu. Hastaların yaklaşık dörtte birinde gözlenen yan etkiler çoğunlukla hafif ve orta şiddetteydi ve uygun tedaviyle kontrol altına alınabildi.
Donanemab faz 3 çalışma verilerinde bildirilen etkinlik, bugüne dek Alzheimer hastalığı tedavisinde bildirilen en yüksek etkinlik. Aynı zamanda veriler, amiloid birikimini hedefleyen ilaçların özellikle erken evre Alzheimer hastalığında daha etkili olabileceğine işaret ediyor. Bununla birlikte, ilacın potansiyel yan etkilerini ve maliyetini de göz önünde bulundurmak gerekiyor. Alzheimer hastalığı tedavisinde henüz kür sağlanamamış olsa da hastalığın altında yatan patolojik sürece yönelik tedavilerle ilgili ilk veriler umut verici.
Özlem Kayım Yıldız
*Bu yazı, HBT Dergi 371. sayıda yayınlanmıştır.