Huntington hastalığı, kore denen istemsiz hareketler, bilişsel yetilerde bozulma ve duygudurum bozukluğu ile seyreden, otozomal baskın (bir ebeveynden çocuğa kalıtılan) bir nörolojik hastalıktır.
Sıklığı 100.000’de 4-13’tür. Belirtiler genellikle 30-50 yaşlarında başlar. Huntington hastalığının nedeni, beyinde proteinlerin yanlış katlanması ve yığılmasına neden olan bir genetik mutasyondur. Bu protein yığınları sinir hücrelerinin fonksiyonlarını bozar ve ölümlerine yol açar.
Bugüne dek Huntington hastalığının esas tedavisi belirtilere yönelik olup sinir hücrelerinin ölümünü ve hastalık seyrini değiştirmeyi hedefleyen ilaçların geliştirilmesi çabaları devam etmektedir. Bu amaçla değişken aşamalarda klinik faz çalışmaları ile etkinlikleri ve güvenlikleri değerlendirilen moleküller mevcuttur (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11091610/).
Yeni bir umut verici ilaç
Geçtiğimiz günlerde Science Advances adlı dergide yayınlanan bir makalede Northwestern ve Case Western Reserve Üniversitelerinden araştırmacılar, beyinde zararlı protein yığınlarının birikimini engelleyerek Huntington hastalığının ilerlemesini yavaşlatabilecek polimer tabanlı bir terapiyi geliştirdiklerini bildirdiler (http//10.1126/sciadv.ado8307).
Bu polimer tedavi, hastalığın fare modelinde sinir hücrelerinin ölümünü etkin biçimde engelledi, motor yetilerde düzelme ve yaşam süresinde uzama sağladı ve önemli bir yan etki oluşturmadı.
Henüz hayvan deneyleri aşamasında
2016 yılında mutant Huntington proteinine bağlanarak yığınlar oluşturmasını sağlayan valosin-containing protein veya VCP adı verilen bir protein keşfedilmişti. VCP sayesinde oluşan yığınların, hücrenin biyokimyasal reaksiyonları için enerji üreten hücre içi organel olan mitokondriada birikip enerji üretimini, dolayısıyla hücre fonksiyonlarını bozduğu ve hücre ölümüne yol açtığı belirlenmişti.
Polimer tabanlı tedavinin, kan beyin bariyerini geçerek VCP ile mutant Hungtington proteini arasındaki ilişkiyi bozduğu ve hücre içinde protein yığınlarının birikimini engellediği belirlendi.
Henüz hayvan deneyleri aşamasında olmakla birlikte veriler umut verici. Araştırmacılar önümüzdeki yıllarda Huntington hastalığının doğal seyri üzerine olumlu etkide bulunabilecek, güvenli ve etkili tedavilerin geliştirilmesini sağlamak üzere çalışmalarına devam ediyorlar.
Özlem Kayım Yıldız
*Bu yazı, HBT Dergi 447. sayıda yayınlanmıştır.