Yılın son günleri... İç siyasetin yıpratıcı karanlığında önceki akşam bir kadın, yıldız gibi parladı. Herkesi kendine hayran bıraktı... Bilim aşkı ve merakı ile mütevaziliği ile, evrensel bilime olan büyük katkıları ile... İçimizden biri ama önceki güne kadar yakın çevresi dışında kaç kişi biliyordu? Rahmi Koç Bilim Madalyası’nın bu yılki sahibi Prof. Dr. Bilge Yıldız’dan bahsediyorum. Araştırmaları sadece yaşadığı çalıştığı ABD’de değil dünyanın birçok yerinde ödül almış temiz enerji konusunda çığır açıcı çalışmaları olan bir bilim kadını. Hepimiz için, gezegen ve sizden sonraki nesiller için yaşamsal bir konu ile ilgileniyor. Küresel ısınmanın baş sorumlusu olan karbondioksiti elektrokimyasal platformlar kullanarak oksijene dönüştürmenin yollarını araştırıyor. Birçok ülkenin önde gelen üniversiteleri ile işbirliği içinde. Soruyorum “Türkiye’den ilgilenen var mı” diye. “Yok” diyor. CHP lideri Kılıçdaroğlu’nun geçen aylarda ABD ziyaretinde kendisi ile görüşmesi dışında bugüne kadar ilgi gösteren siyasi lider de olmamış.
“Dünyada hiçbir ülke bilime önem vermeden gelişemez” diye ısrarla vurguluyor Yıldız. Enerji krizi ve küresel ısınma içinde bulunduğumuz yıl dünyanın en önemli iki sorunu oldu. Belli ki katlanarak sürecek. Yeni çözümlerin geliştirilmesinin tek bir yolu var: bilim ve teknoloji.
Biz ise ülkece hâlâ seyirciyiz... Tek bir gündem maddemiz var siyaset. Onun dışına asla çıkamıyoruz.
Yıldız bir projeksiyon çiziyor... Yapay zekâ uygulamalarının katlanarak artması iyi hoş da büyük bir enerji tüketimine de yol açıyor. Örneğin bir yapay zekâ modelini eğitmek için harcanan enerji 5 arabanın 10 yıllık karbondioksit emisyonu ile eşdeğer.
Chat GPT örneğin, şimdilerde her yerde Chat GPT fırtınası esiyor, yapay zekâ konusundaki ezberleri bozmaya bile başladı. Chat GPT’nin başarısı, yapay zekâ teknolojisini üst düzeyde kullanarak “konuşma” eylemini neredeyse insanlar arası diyaloglardaki gibi bir düzeye dönüştürmesi. Ama.. Bedeli de var. Prof. Yıldız, “GPT eğitimi için sarf edilen karbon ayak izi, Ay’a arabayla gidip dönmekle eşdeğer” diyor. 2045 yılına varmadan, bilgi işlemin enerji ihtiyacı dünyanın enerji üretim kapasitesine eşdeğer olacak. Öyleyse? Yapay zekâ yeteneklerini geliştirmek için enerji açısından verimli yeni donanımlar şart. İşte Prof. Yıldız ekip arkadaşları ile bunu araştırıyor. “En verimli bilgi işlemci aslında beynimiz. Biz de nörobilimci arkadaşlarımızla birlikte beyindeki öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini ve bu öğrenme modellerini enerji verimli donanımlara çevirmeye çalışıyoruz” diyor.
Bakıyoruz yapay zekâ gerçekten her alanda. Önümüzdeki hafta Herkese Bilim Teknoloji dergisinde okuyacaksınız. Küçük bir özet: Radyologlarla eşit performans gösteren klinik yapay zekâdan iklim değişikliği ile mücadele için gezegenin dijital ikizinin modellenmesine, sinek gözünden ilham alınarak tasarlanan bir yapay zekâ algoritması ile ölümcül silahların tespitinden pandemi potansiyeli taşıyan virüslerin tahminine kadar...
Yıldız’ın dediği gibi “Dünyada hiçbir ülke bilime önem vermeden gelişemez”. Nokta...
***
Önceki gün DEVA Partisi’nin kadın eylem planı açıklandı. Zoom üzerinden Ali Babacan’ın konuşmasını dinledim. Kesinlikle İstanbul Sözleşmesi’ne dönecekleri sözünü verdi ve şunları söyledi: “Saat kaçta neredeymiş? Sana ne kardeşim, şiddet varsa devlet gereğini yapacak.”
“Ne zaman kadına şiddet söz konusu olsa ‘Kimlerdenmiş? Üzerinde ne varmış? Saat kaçmış? Neredeymiş?’ Sorular bu. Ya sana ne kardeşim? Şiddet var burada, demek ki sen gereğini yapacaksın. Sapasağlam bir siyasi iradeyle kadınların yanında olacağız. Devlet şiddet uygulayana cesaret vermeyi bırakacak. Devlet şiddete uğrayan kadının yanında olacak.”
Kadın eylem planında açıkladığı her bir madde kreş açılmasından tutun, cinsiyete duyarlı bütçelemeye kadar hepsi önemli. Umut verici. 2022 sona ererken paylaşayım dedim. Tabii 6’lı masa dağılmadan kalmayı başarabilirse..
Özlem Yüzak
Bu yazı 30.12.2022 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yayınlandı.