Her gün biraz daha aşınıyor. Fark etmeden, alıştıra alıştıra. Demokrasi dediğimiz o kırılgan ama vazgeçilmez sistem, sadece sandıkla ayakta kalmıyor. Bilgiyle, bilimle, eleştiriyle, katılımla nefes alıyor. Ama o nefes yolu daralıyor. Ve bu sadece Türkiye’nin, sadece Avrupa’nın değil, tüm dünyanın meselesi.
Reyhan Oksay bu sayıda çarpıcı bu sorunun peşinde: Demokrasinin değerini kaybetmeden anlayabilir miyiz? Sosyal bilimciler uyarıyor: Eğer bir toplum otoriterliği hiç deneyimlemediyse, demokrasinin ne kadar büyük bir kazanım olduğunu çoğu zaman fark edemiyor. Belki de bu yüzden, son 20 yılda aşırı sağ akımların yükselmesine, özgürlüklerin daralmasına sessiz kalabildik. Belki de bu yüzden demokrasiler, yavaş yavaş ama derinden çözülüyor.
Ve bu çözülme sadece siyasal değil. Bilim de hedefte. ABD’de 1900 bilim insanı bir araya gelerek Trump yönetiminin bilime, bilim insanlarına ve bilimsel düşünceye topyekûn saldırı düzenlediği konusunda bir bildiri yayınladı. Bu saldırı, sadece akademik özgürlüğe değil, aynı zamanda halk sağlığına, ekonomiye ve ulusal güvenliğe yönelmiş bir tehdit. Bilgiye saldırmak, geleceğe saldırmaktır.
Bu sayının kapağında işte tam da bu mesele var: Demokrasinin savunusu, bilimle başlar.
Ekonomi nasıl büyür?
TÜSİAD dünyadaki gelişmeleri yakından izleyerek, ülkemizin özellikle teknolojik gelişmelerden geriye düşerek rekabet gücünü daha da yitirmemesi için raporlar yayınlıyor, öneriler geliştiriyor. Bu bağlamda “Rekabetin Yeni Dinamiği: Sanayide Teknolojik Dönüşüm” başlıklı rapor 10 Mart 2025’te kamuoyuna sunuldu. Müfit Akyos ”Demokrasi Gelişirse, Ekonomi Büyür, Türkiye Büyür” yazısında raporu değerlendirdi.
Tanol Türkoğlu, kripto para dünyasının karanlık tarafını yazıyor. “Dijital Turp” başlıklı yazıda, Bitcoin’in politik olaylarla nasıl sarsıldığını ve dudak uçuklatan soygunları okuyacaksınız. Bu hafta Türkoğlu’nun Dijitalem’i de var… Bilgisayar ile dijital dünya ve yapay zeka alanlarında, çok geniş bir bilgi hazinesi sunuyor Tanol.
Mesela bu haftaki dosyasında olan iki ilginç haber: Hollandalı bir girişimci internetten erişilebilen ve yazılım geliştirmeye yarayan yapay zeka araçlarını kullanarak üç saat içinde bir oyun sitesi geliştirdi. Siteden ayda yaklaşık doksan bir dolar kazanmaya başlıyor!..
Acımız büyük! Mayıs ayında dijital dünyaya yön veren ünlülerden birisi daha dijital toprağa verilecek. Microsoft 2011’de 8 küsur milyar dolara satın aldığı Skype’ı kapatacağını açıkladı. Şehirlerarası, milletlerarası pahalı telefon görüşmeleri onun sayesinde tarih olmuştu. Şimdi kendisi tarih oluyor!
Beyin yaşlanıyor, ama siz yavaşlatabilirsiniz!
Bazılarımızın beyni, yaşımızdan daha hızlı yaşlanıyor olabilir. Neyse ki bu süreci yavaşlatmak mümkün. Üstelik bilim insanları, nasıl yapılacağını adım adım açıklıyor. Dergimizde.
Kanserin erken tanısı, korunmada birinci derecede önemli: Kanser korunulabilir bir hastalıktır ve doğru korunma stratejileri ile kanser vakalarının üçte biri önlenebilir. Akrabalarında kanser öyküsü olan genç insanlar daha yüksek riske sahiptir… İstinye Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Dr. Nusret Erdoğan, Dr. Şensu, Dr. Elife Kımıloğlu ve Dr. Yeşim Gürbüz’ün yazısı…
Doğan Kuban arşivinden gelen etkileyici yazının ikinci bölümü: “Bu Yeni Bir Kurtuluş Savaşıdır - 2. Entelektüel boşluğun toplumun yaşamındaki derin etkisi… Ülkenin sorunlarına bugünden yarına çözüm getirmek amacı ile değil, fakat tartışmayı halka inebilecek bir olgunluğa kavuşup aydınlanana ve sadeleşene kadar sürdürmek gerekiyor. Türkiye’de entelektüel düşüncenin güncel politikada boğulup kalması toplum yapısının ilkelliğinden kaynaklanıyor.
Doğuştan şifacılar…
Hayvanlardan öğrenilecek tıbbi sırlar! Kelebeklerden karıncalara, şempanzelerden kuşlara…Doğada kendi kendini iyileştiren canlılar sadece ilginç değil, aynı zamanda öğretici. Yeni araştırmalar, hayvanların tıp bilgisinin düşündüğümüzden çok daha gelişmiş olabileceğini ortaya koyuyor. Rita Urgan derledi.
Güneş'ten daha sıcak bir yer var mı? Meraklı Çocuk’ta. Mercan Bursalı hazırladı.
Öfkenize engel olamıyor musunuz? Öfkenin “hortumdan akan su gibi” bir duygu akışı. Ve musluğun ne zaman açılıp ne zaman kapanacağını bilmek önemli. Öfkesine hâkim olamayanlar ve başkasının öfkesini kontrol etmek isteyenler için rehber. Batuhan Sarıcan derledi.
Yüzdeki gamzeler… Bilgi Küpü’nde.
Haftada 30 bitki: Bağırsaklarınız için yeni bir reçete… Sebze-meyve tüketiminin ötesine geçen yeni bir sağlık trendi, beslenme dünyasını yeniden şekillendiriyor: Haftada 30 farklı bitki tüketmek! Peki bu gerçekten sağlığımız için daha mı iyi? Bilim ve Beslenme sayfamızda.
Dövme ve kanser
Dövmeler, kanser riskini artırıyor: İkizlerle gerçekleştirilen araştırma, dövmesi olan insanlarda cilt kanseri ve lenfoma riskinin daha yüksek olduğunu gösterdi. Bebeklik anılarımızı niçin unutuyoruz? Avrupa’daki kızamık vakaları rekor seviyeye ulaştı. 2024 yılında, 1997’den bu yana en yüksek hasta sayısı kaydedildi. Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi’nde.
***
Bilim, sadece keşif değil, bir savunma hattıdır. Bilimin zayıflatıldığı toplumlar, demokrasiyi de, sağlığı da, umudu da kaybeder. O yüzden bilime destek olmak, sadece geleceğe değil, bugüne de sahip çıkmaktır.
Yapay zekaya görev: Einstein gibi buluş yap! Herkese Bilim Teknoloji, bu çizgide büyüyor. YouTube kanalımıza göz atın, Celal Şengör’den Cem Say’a kadar güncel konularla dolu yeni yayınlarımızı izleyin. Cem Say ile son sohbet çok ilginç konuları ele gündeme getiriyor. Yapay zekanın yaratıcılığı ve insanoğlu ile yarışı... Mesela Einstein gibi müthiş bir buluş yapabilir mi? Ayrıca Cem Say, yapay zekaya Orhan Bursalı için bir övgü bir de yergi şiiri yazdırdı… YZ bir emir kulu, n'apsın?
***
Yeni sayıda bilimin ışığında buluşmak dileğiyle.
Sağlıkla, umutla ve dirençle kalın.
