Evdeki düşman: Kirli hava...
Bu hafta çok önemli ve neredeyse çok başlıklı bir dergi sunuyoruz sizlere. Dünyanın uzun süredir konuştuğu tartıştığı ve öneriler sunduğu ev içindeki kirli hava! Bilim özellikle pandemi koşullarında bu konuyu inceledi ve evlerde hastalıkları teşvik eden çok kötü hava kalitesi olduğunu saptadı.
İkincisi, Türkiye üniversiteleri akademik özürlükler bakımından Avrupa’da 34 ülke arasında son sırada olması. Bu çarpıcı sonuç, Avrupa Üniversiteler Birliği’nin en son hazırladığı Akademik Özgürlük Endeksi çalışmasında görülüyor. Buna göre Türkiye’de üniversitelerde Avrupa’da hiçbir ülkede olmayan bir üniversite sistemi var.
Avrupa Üniversiteler Birliği’nin Akademik Özgürlükler raporunda Türkiye özerklik ve akademik özgürlükler açısından 35 Avrupa yükseköğretim sistemlerinin en altına yerleştirildi. Geçen Aralık ayında 13 üniversitemizden bilimi insanlarımızın hazırladığı ve kamuoyuna açıkladığı rapora destek veren Nature bilim dergisi de, ülkemizdeki üniversite-YÖK sistemine Avrupa’nın hiçbir ülkesinde rastlanılmadığını yazdı.
Dergi, kamu yöneticilerinin, yani iktidarın, Türkiye üniversitelerine müdahalesini gündemine taşıdı. 28 Mayıs seçimleri, yükseköğretim kurumlarının geleceği konusunda belirleyici olacak. Çok sayıda akademisyenin hazırladığı çalıştay raporu ile muhalefetin açıkladığı yükseköğretim vizyonu YÖK’ün kaldırılması konusunda hemfikir. Peki YÖK’ün yerine kurulacak olan kurul, akademik, idari ve mali özerklikleri nasıl güvence altına alacak? Reyhan Oksay hazırladı.
Müfit Akyos da ‘Üniversiteler S.O.S’ başlıklı yazısında taşra üniversitelerimizin durumuyla ilgili önemli ipuçları sunan Tuğba Tekerek’in sekiz yıllık araştırmasını ele aldı.
İç mekanlardaki hava kirliliği... Neler yapılmalı?
İç mekanlardaki hava kalitesi, trafiğin en yoğun olduğu saatlerdeki dış hava kirliliğini aratmayacak kadar kötü olabiliyor. Öyle ki Dünya Sağlık Örgütü’ne göre dünyada yaklaşık 4.2 milyon insan kapalı mekanlardaki hava kirliliğine bağlı olarak yaşamını yitiriyor. Neyse ki evinizde yapacağınız birkaç basit değişiklikle havayı temizleyebilirsiniz.
Giysilerden, yatak şiltelerine, halılara kadar pek çok eşyada bulunan sentetik boyalar, yeni uçucu organik bileşikler ve nano ölçekli tozlar evlerimizdeki havayı giderek kirletiyor. Çapı 0.1 mikrometreden küçük parçacılar akciğerlerden kan dolaşımına geçerek, organlarda birikim yapıyor ve enflamasyonu tetikliyor.
Toplum neden cahil?
Toplumun bilgi yetersizliği, fakirliği, işsizliği, açlığı, dünyanın her köşesinde, demokratik oy sistemi denilen kontrolu zor, güç sahiplerinin politik mekanizmalarla, yasalarla kolayca yönlendirdikleri işlemlerle gerçekleşiyor. Onun için dünyanın yarı kentleşmiş, Türkiye gibi ülkelerinde, demokrasinin sadece adı var. Bir tiyatro gibi oynanıyor. Doğan Kuban’ın eski bir yazısı... Hala güncel değil mi?
Bir seçim daha sona erdi. Kimin kazandığı tartışılır ancak pek çok kişi için kaybeden hakikat-meşruiyet oldu. Acaba ilan edilen sonuçlar torbalardaki oylarının birebir matematiksel göstergesi mi? Bu sorunun cevabı “evet” olsa bile bu meşruiyet sorununu ortadan kaldırmak için yeterli olmayabilir. Tanol Türkoğlu’nun ‘İkinci fırsat’ başlıklı yazısı seçimde sandık güvenliğinin bir kez daha altını çizmesi açısından çok önemli.
Sinir yolakları neden çaprazlaşır? Özlem Kayım Yıldız’dan... Kanser en önemli sağlık sorunlarından biri. Her 8 kişiden birinin hala kanser nedeniyle yaşamını yitiriyor. Peki kanser önlenebilir mi, kanser olmamak mümkün mü? Mustafa Çetiner yazdı...
Üç kişinin DNA’sını taşıyarak doğan bebeklere dair ne biliyoruz? Çocukların tedavi edilemeyen bazı hastalıkları ebeveynlerinden miras almasını önlemeyi amaçlayan, çığır açıcı bir tüp bebek tedavi yönteminin yasal denemeleri Birleşik Krallık’ta yapılıyor. Peki ama bu konuda bilmemiz gerekenler neler? Batuhan Sarıcan hazırladı.
Nuh tufanı gerçekten yaşandı mı?
Tabii yaşanmadı. Bilim insanları “Bu tufan yöre insanlarının bildikleri çevreyi tümden yerle bir ettiği ve canlı kalabilenlerin Mezopotamya’ya kaçarak Nuh tufanına esin kaynağı olacak bu öyküyü dilden dile aktarmış olabilecekleri son derece yıkıcı bir olay olmalı” diye açıklıyorlar. Konu ilginç. Rita Urgan derledi.
Girişimcilik... Sosyal girişimcilik en kısa tabiriyle ‘toplum için sosyal fayda sağlama gayreti’dir. Sosyal bir probleme çözüm getirmeyi hedefler. Kültür Üniversitesi Teknoloji Transfer Ofisi’nden Yasin Şahin yazdı.
Sanayici ucuza üretimde uzmanlaşmayı seçiyor
Üretim yapısı değiştirilemiyor… Sanayici neyi ucuza üretiyorsa onun üretiminde uzmanlaşmayı seçiyor. İmalat sanayiinin üretim yapısını dönüştürmeden ya da yüksek teknoloji sektörlere dayalı olarak yeniden yapılandırmadan yüksek teknoloji üretiminde ve ihracatında başarılı olmak imkansız. Ülke katma değeri düşük üretim ve dış satım kıskacında… Bayram Ali Eşiyok’tan. Her hafta yüksek teknoloji konularındaki gelişmelere yer veriyoruz ve Türkiye’deki durumu da gözler önüne sermeye çalışıyoruz. Dünyadan haberler ise şöyle: Yeni mikroçip teknolojisi ile mesafe ölçümleri daha hızlı ve hatasız yapılabilecek. İkiye katlanabilen ve uzatılabilen esnek dijital ekran: Yeni malzeme giyilebilir elektronik cihazlar, sağlık sensörleri ve katlanabilir bilgisayarlar gibi alanlarda kullanılacak. Murat Altaş’tan.
Jinekolojik cerrahide en yeni yöntem: Türkiye’de de hızla gelişen vNOTES cerrahi tekniği, minimal invaziv bir jinekolojik cerrahi yaklaşımı ve diğer yöntemlere göre daha az komplikasyon riski taşır. Doğal açıklıklardan en az müdahale ile karın boşluğuna ulaşılır. Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Doç. Dr. Murat Yassa anlatıyor.
Bir şeyler okurken kafamızın içinde duyduğumuz o ses nereden gelir? Meraklı Çocuk’ta. Mercan Bursalı hazırladı. Tip 2 diyabet vakalarının %70'i beslenme tercihleriyle bağlantılı. Yeni bir çalışma, dünya çapında 14 milyon tip 2 diyabet vakası ile sağlıksız beslenme arasında bir ilişki olduğunu gösteriyor. Bilim ve Beslenme’de.
Bilim tarihinin en büyük tartışmalarından birisi yeniden alevlendi. DNA çalışmaları öncüsü Rosalind Franklin gerçekten de bilimsel hırsızlığa kurban gitti mi? Sayfalarımızda. Dünyanın en büyük yılanları hangileri? Bu deniz anasını tam 24 gözü olduğunu biliyor musunuz? Hayvanlar Dünyası’nda. Sivrisinekler sizi çok fazla ısırıyorsa kullandığınız sabunu değiştirin... Maymunların dünyayı bizden daha farklı gördüğünü biliyor muydunuz? Evrendeki gelmiş geçmiş en büyük patlama izlendi. Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi’nde...
***
Hepsi bu kadar değil… İlginizi çekecek çok sayıda köşemiz, fotoğrafımız, bilgi grafiğimiz, bulmacalarımız… Hepsi sizi bekliyor.
HBT haftalık tek dergimiz… Bilgi tartışma düşünce ve tabii ki yepyeni araştırma haberleriyle dolu. Bilimle gelişeceğiz ve büyüyeceğiz!
Sevgiyle...
