Dünyada her altı ölümden biri kanser yüzünden. Dünya Sağlık Örgütü 2040 yılına kadar kanserli hasta sayısının %55 artabileceği uyarısında bulunuyor. Bilim dünyasının kanserin tedavisine yönelik hummalı çalışmaları ise devrim niteliğinde gelişmelere evriliyor. Hedefe nasıl odaklanacağını bilen, akıllı bomba gibi davranan yeni nesil kanser ilaçları çığır açıyor. Özellikle metastatik kanserli hastalar çok sayıda tedavi seçeneğine kavuşabilir. Ama ciddi bir sorun da var: Küresel sağlıkta giderek büyüyen eşitsizlik...
Ve tabii yazıda kanser araştırmalarının dağılımındaki büyük dengesizlikleri de okuyacaksınız. Küresel kanser araştırma ekosistemleri, robotik ve radyoterapi gibi onkolojik ilaç ve teknolojilerin geliştirilmesine milyarlarca dolar yatırım yapıyor; ancak iş uygun maliyetli, eşitlikçi ve yüksek kaliteli bakım ve sonuçları geliştirmeyi amaçlayan programlara gelince nispeten çok az yatırım yapılıyor.
Mustafa Çetiner’in yazısı Türkiye’de hasta ve hekim olmak üzerine. Sağlık sisteminin hem hastalar hem de hekimler açısından nasıl giderek sağlıksız hale getirildiğini anlatıyor, örnekler vererek. Mutlaka okuyun…
Cumhuriyetimizin 100. yılı
Cumhuriyetimizin 2. yüzyılında nasıl ilerleyeceğimize yön vermek için geçmişe bakmak, yapılan hatalardan ders almak önemli. Bir o kadar önemli olan da o dönemde yetişmiş ve kendi alanlarında sınırlarının ötesine taşmış kişileri ve yaptıklarını, mücadelelerini hatırlamak. Bu amaçla Herkese Bilim Teknoloji dergisi 100. yıl başlığı altında dönem dönem bu tür yazılara yer veriyor. Bu hafta Cumhuriyetin 100 yılında bilim ve ARGE’de neler olduğunu kısa bir özetini toparlayan Prof. Hamit Serbest’in yazısını okuyacaksınız.
Cumhuriyetin Aydınlanma Öncüleri (CAÖ) projesi, Almanya’da yaşayan bir grup Türk gencinin önemli bir gönüllü çalışması. 1923-1945 yılları arasında yüksek öğrenim amaçlı yurt dışına gönderilmiş Türk öğrencilerinin hayatlarını ve Türkiye’ye döndüklerinde ülkemize yaptıkları katkıları araştırdılar. Amaçları Atatürk’ün “Sizi birer kıvılcım olarak gönderiyoruz, gür alevler halinde dönmelisiniz!” sözleriyle uğurlanan, döndüklerinde çağdaş Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini atan bir neslin hikayesine ayna tutmak.
Bu sayıda ilk kadın arkeoloğumuz Jale İnan’ın öyküsünü okuyacaksınız. Yeşim Yaman, Ali Berkol ve Gözde Kara hazırladı.
Müfit Akyos’un 18 kasım 2016’da kaybettiğimiz Türkiye’nin bilim ve teknoloji politikalarının gelişmesine hayatını adamış bir isim olan ve uzun yıllar yazarlığımızı yapan Aykut Göker’e hitaben yazdığı yazı da bu bağlamda önemli.
Cumhuriyeti kimler kurdu?
Ve Doğan Kuban. “Cumhuriyeti önce cephede savaşan ve ölenler. Sonra da halk kurdu’ başlıklı eski yazısında “Devrimler değişik bağlamlarda ve tarihi konumlarda her zaman bir yerlerde vardır. Fakat çağdaş tarih içinde ve bildiğimiz Türk tarihi bağlamında bir tane Türk Devrimi var: Bu batmış bir İmparatorluğun Türkçe konuşan halkının Kurtuluş Savaşı sonunda gerçekleştirdiği, Birinci Dünya Savaşı sonrasında ayakta kalma savaşıdır” diyor.
Tanol Türkoğlu’nun ‘Cahil Yapay Zeka’ yazısında önemli saptamalar var. Türkoğlu “Cahilin amacına hizmet etme konusundaki en yeni teknoloji ise yapay zekâ. Cehaletin dört bir yanını fethettiği sosyal medyadan beslenen, beslenmek zorunda kalan yapay zekâ” der.
Kimyasal bileşiklerin yalnızca %1’ini biliyoruz. Peki neden? Evren kimyasallarla dolup taşıyor ve henüz bunların yalnızca %1’i biliniyor. Bilim insanları, yeni kimyasal bileşiklerin gün yüzüne çıkarılmasının sera gazlarının giderilmesine, ya da tıpta çığır açıcı bir buluşa olanak tanıyabileceğine inanıyorlar. Rita Urgan derledi.
Uzayda 3 yeni gelişme… NASA’nın Dünya’ya getirdiği asteroit örneğinde su ve karbon izi bulundu. Peki bu ne anlama geliyor? ESA, Ay için proje yarışması başlattı. NASA’nın Psyche Görevi: İletişim için uzay lazeri test edilecek… Batuhan Sarıcan derledi.
Mental toksinli çevre
İlginç bir konunun ilkini bulacaksınız bu sayımızda: ‘Modern yaşam toplumu zihinsel olarak zehirliyor’. Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Özge Karadağ ‘Mental toksinli çevreyi neden önemsemeliyiz?” sorusunun yanıtını veriyor. Gürültü, trafik, gözleri ve zihinleri yoran pazarlama taktikleri giderek artan bir tehdit. Ne yapılabilir?
Türler yok oluyor, biyoçeşitlilik azalıyor… Yapay zekâ kurtarıcı olarak sahnede. Araştırmacılar biyolojik çeşitliliği izlemek ve nesli tükenmekte olan türleri kurtarmak için yapay zekaya yöneliyor. Geleneksel yöntemlerin aksine YZ, büyük miktarda gerçek veriyi hızlı ve etkili bir şekilde analiz etme potansiyeline sahip.
Acaba tavuk iyi pişti mi? Nasıl emin olabilirsiniz?
Tavuğun güvenli bir biçimde tüketilebilmesi için 70⁰C sıcaklığa ulaşıncaya dek pişirilmesi gerekiyor. Ne var ki araştırmalar kaslardaki renk değişiminin büyük bir bölümünün 55⁰ C’ın altında gerçekleştiğini gösteriyor. Ve bakteriler canlı kalıyor. Peki ne yapılmalı. Bilim ve Beslenme’de. Kültür Üniversitesi’nden Dr. Gözde Ekici de ev yapımı konservelerdeki gizli tehlikeye dikkat çekiyor: Botulizm.
Besinlerin sindirilmesi ne kadar zaman alır? Meraklı Büyükler’de.
Sızma Zeytinyağı üzerine ilginç bilgiler Bilgi Küpü’nde yer alırken Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemini ve yeni teknolojik ürünlerin yer aldığı Teknovitrin’i de unutmayın deriz. Hayvanlar dünyasındaki en ilginç 10 melez türüne yer veriyoruz. Bu hafta ilk bölümü.
***
Dergimiz ellerinize emanet, biz hemen gelecek sayıyı tasarlamaya başladık bile! Hep birlikte en ilginç ve önemli konuları seçip size sunuyoruz.
Dergimizi zor koşullarda yaşatmaya çalışıyoruz. Desteğiniz her zaman çok önemli. HBT canlı bilim haberleri yayınını merak ettiğinizi biliyoruz. Bazı zorlukları aştık. Bir üniversitemiz öğrencilerinin de katkısıyla başlayacağız. Mahçup olmamak için sadece fazla gecikmeyeceğiz diyoruz.
Haftaya görüşmek üzere, sevgiyle.
