Toplumlar yaşlanıyor. Ve yaşlanmanın tanımı da değişiyor. Kimi toplumlarda yaşlılık bilgelikle özdeşleştirilerek özenilen bir durum olurken, özellikle batıdaki birçok insan, yaşlanmayı istenmeyen ve hatta korkutucu bir şey olarak görüyor. Bunun nedeni de tabii ki toplumdaki yaygınlaştırılan kanılar...
Yaşlanma korkusu ve beden memnuniyetsizliği, toplum kaynaklı olarak çağımızın en büyük sorunlarından ikisi olarak karşımıza çıkıyor. Bireyde psikolojik açıdan sorunlara da neden olabilen bu durumlara karşı uzmanlar neler öneriyor? Bu konuda neleri bilmeli ve nasıl davranmalıyız? Kapağa taşıdık, çünkü yaşlı genç hepimizi ilgilendiriyor. Bir diğer toplumsal endişe kaynağı da bedenimizle ilgili. İnsanlar, tıpkı “genç olmalısınız” dayatmasında olduğu gibi beden imajı konusunda da baskı görüyor. Batuhan Sarıhan hazırladı.
Hacettepe Üniversitesi’nden Prof. Dr. Nilüfer Cihangir de yaşlılığı bir devlet politikası olarak ele aldı. Cihangir “Toplumdaki bireylerin, ayrım yapmaksızın ‘sağlıklı yaşlanabilmesini sağlamak’ bütün bir devlet organizasyonunun görev tanımını özetleyebilir aslında. Anne sağlığından başlayıp, bebeğin doğduğunda sağlıklı olmasını sağlamaktan tutun beslenme, eğitim, yaşam boyu sağlık, güvenlik, her yaşta illa ki psikolojik iyilik halimize yapılacak doğru yatırımlar politikalar üstü bir vazgeçilmezlikte olmalı” diyor.
Vur abalıya vergileri
Bayram Ali Eşiyok’un yazısı Türkiye’nin çarpık vergi sistemi üzerine. Eşiyok “Vur abalıya” başlığını attığı yazısında “Son yıllarda Türkiye’deki dolaylı ve dolaysız vergilerin dağılımında dramatik değişiklikler gerçekleşti. Doğrudan vergilerin toplam vergi gelirleri içerisindeki payı düşerken, KDV, ÖTV gibi son derece adaletsiz olan dolaylı vergilerin payı ise hızla yükselmekte. Bütçe terimleriyle ifade edersek gelir ve kurumlar vergisi gibi doğrudan vergilerin toplam vergi gelirleri içerisindeki ağırlığı hızla azalırken, harcama yapanın gelirine bakılmaksızın, en adaletsiz vergi olan dolaylı vergilerin payı ise hızla artmakta. Yüksek enflasyon koşullarında satın alama güçleri daha da düşen, tasarruf etme imkânı bulunmayan ücretli ve yoksullar dolaylı vergilerin saldırısı ile karşıya bırakılmakta” diyor ve çarpıcı tablolarla durumu açıklıyor.
Hamileliğin şaşırtıcı gizemi: Her organ nasıl değişiyor? Çin'deki bir ekip, Sinomolgus maymunları üzerinde çalışarak, kapsamlı bir çoklu doku metabolom atlası oluşturdu. Hamile maymunlar üzerindeki bu çalışma, hamileliğin her ana organı dramatik bir şekilde yeniden düzenlediğini ortaya koyuyor. Bahçeşehir Üniversitesi’nden Prof. Dr. Kadircan Keskinbora yazdı.
Delikanlıların paylaşamadığı dilber: Yapay Zekâ!
Elon Musk hangi firmaya ve tepe yöneticisine dava açtı? Dalga geçer gibi “Adınızı Açık’tan Kapalı’ya çevirirseniz geri adım atarım” dediği… Son bir buçuk senedir Nvidia ile birlikte adından en çok söz ettiren o firma OpenAI. ChatGPT fırtınasının kaynağı. Tanol Türkoğlu’nun KAPALI-YZ yazısı önemli.
Enver Kumbasar ‘Post Truth Yargı’yı ele alıyor ve ‘Yargıda gerçeklik ile görüntü örtüşüyor mu? Ne kadar örtüşüyor?’ diye soruyor. Lale Akarun’un yazısı İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi’nin efsane hocası Mustafa İnan’ın yapay zeka öngörüleri üzerine.
Doğan Kuban'ın eski yazısı “Kültürel Dirilmenin Tarihsel Kökeni” üzerine. Kuban “İslam Tarihinde ‘Abbasi Rönesansı’, o zamanki Avrupa uygarlığından çok ileride idi. Fakat Abbasi Rönesansı Osmanlıya hiç yansımadı. Bizde ne esef eden var, ne geriye ne de ileriye bakan..” diye yazmış. Ali Akurgal deprem öncesi diyerek bir çok önemli konuya dikkat çekiyor.
“Yeşil” temizlik ürünlerinin gizli tehlikelerine dikkat !
3 çevre haberimiz var. İlki yeşil temizlik ürünleri ile ilgili. Sağlığımız ve çevremiz için “daha iyi olduğu” iddiasıyla “yeşil” temizleyiciler giderek daha popüler hale geliyor. Ancak York Üniversitesi araştırması durumun pek de böyle olmadığını ortaya koyuyor.
İkinci haber yeraltı suyu seviyelerinin dünya çapında hızla azalması üzerine. Su seviyesi, 1980’den bu yana dünyanın hemen hemen her yerinde büyük ölçüde düştü. Ve son haberin öznesi yaşlı ağaçlar.. Yaşlı ağaçlar orman ekolojisinin olmazsa olmazı. Yaşlı dağ çamları farklı yaşam ve çürüme aşamalarıyla likenler ve böcekler için eşsiz yaşam alanları sunuyor.
Kırmızı Tuğlalar kitabının düşündürdükleri
Bir iktisatçının gözünden bir sanayicinin, Aromsa Yönetim Kurulu Başkanı Murat Yasa’nın öz yaşam öyküsünün irdelenmesini okuyacaksınız bu hafta. Prof. Dr. Oktar Türel “İş insanlarının anıları ve özyaşam öyküleri iktisat, sosyoloji ve iş idaresi araştırmalarının tamamlayıcılarıdır; bunların yer yer öznel ve geçerliliği tartışmalı savlar içermesi değerlerini azaltmaz. KT'yi söz konusu yazın kategorisinin öğretici ve yararlı bir örneği sayıyor ve HBT okurlarına bu kitabı (Ekler'ini de ihmal etmeden) okumalarını salık veriyoruz” diyor. Aromsa’ya Türk ekonomi tarihindeki yeri açısından da değerlendiriyor.
Kültür Üniversitesi’nden Defne Türker Demir hem Aya Sofya hem Kariye müzesindeki bakımsızlığı ve ihmalleri yazdı.
Deprem ölüm yükünün en fazla olduğu ülkeleri Bilgi Grafik’te göreceksiniz. İnsan bedeninin gizemleri başlıklı yazı seriminiz konusu mantarlara bağlı hastalıklar.
Topraklardaki potasyum azalıyor! Gıda güvenliğine büyük tehdit. Yeni bir araştırmaya göre, potasyum gereksiniminin karşılanması ve besin üretiminin korumaya alınması için yapılması gereken altı şey var. Bilim ve Beslenme’de. Artık yılda neden 366 gün var? Meraklı Çocuk’ta. Ev kedileri niye kükremez Meraklı Büyük’de. Mercan Bursalı hazırladı.
Hayvanlar üzüldüklerinde ağlarlar mı?
Ağlayan tek canlı türü insanlar olabilir, ama başka türler de görünürde belli nedenlerle gözyaşı döküyorlar. Rita Urgan hazırladı.
Bilim tarihinin konusu Uzaya giden ilk kadın: Valentina Tereşkova. Kozmonot Valentina Tereşkova, 1963’te Vostok 6 uzay kapsülüyle Dünya yörüngesinde turlayarak, “uzaya yolculuk yapan ilk kadın” olarak tarihe geçti.
Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi’nde bu hafta neler var: Cildinin mikrobiyomunu değiştir, sivrisinekler sokmasından kurtul… Dünyamızın diğer mini Ay’ları…Güneş sistemimizin gizleri aydınlatabilirler..İklim değişimi insansı maymunların davranışlarını da etkiledi.. Dünya genelinde 160 milyon çocuk aşırı kilolu… Bilgi Küpü soruyor: Dünyanın en büyük şelalesi nerede? Ya da en büyük dağı?
***
Bir haftayı daha geride bıraktık ve dopdolu bir dergi hazırladık. Basılı dergi önemli zorluklarla yol alıyor. Bağımsız dergiciliğin can çekiştiği bu dönemde sıklıkla vurguladığımız gibi destekleriniz bizim için çok önemli. Keyifli okumalar.
