Dünya üzerindeki 7.000’den fazla mevcut dilin yüzde 42’si tehlikede. Tabii Anadolu’nun yerel dilleri de tehdit altında. Bu dillerin kaybolması ile birlikte tıbbi bitki türlerine ilişkin kadim bilgiler de yok oluyor.
UNESCO yerli halkların dillerini korumalarına, canlandırmalarına ve tanıtmalarına yardımcı olmak için 2022’den 2032’ye kadar sürecek “Yerel Diller için Eylem On Yılı” planını başlatıyor. Konu önemli, kapağa taşıdık. Ayrıca İstanbul Üniversitesi’nde iki bilim insanımız ile Farmatolog Emine Akalın Uruşak ve Antropolog Ebrar Akıncı ile keyifli bir söyleşi okuyacaksınız. ‘Geleneksel tıbbi bilginin muhafaza edildiği dil yok olursa bu bilginin yok olması da kaçınılmaz’ diyorlar. Batuhan Sarıcan hazırladı.
İklim değişikliği ve yeni kelime dağarcığı
İklim değişikliği, “eko anksiyete” ve “kaitiakitanga” gibi yeni kelimeleri hayatımıza soktu. Oxford Sözlüğü, son dönemde sıkça ve yaygın olarak kullanılan bu tip kelimeleri sözlüğe dahil ederken Türk Dil Kurumu şimdiye kadar sadece “küresel ısınma” kavramını sözlüğe ekledi.
Dünya’nın alt atmosferi 40 yılda 200 metre yükseldi; nedeni iklim değişikliği. Isınma arttıkça, en alt atmosfer tabakası olan troposferin üst sınırı (tropopoz) yukarı doğru genişliyor. Peki ama bugüne dek ne kadarlık bir artış yaşandı? Sayfalarımızda..
Yeni bir Kurtuluş Savaşı, ilkinden daha zor
Doğan Kuban hoca ‘Bugün de bu ülkede yetişen namuslu, inançlı milyonlar var. Bunlar partilere ayrılmış değil. Sadece namuslu, vatansever sağduyulu, cahil ya da okumuş insanlar. Türkiye ayakta, hükümetler, generaller, her biri başka telden çalan parti ve politikacılar, başkanlar, bakanlar sayesinde değil, o dürüst insanlarla ayakta duruyor’ demiş. Kendisini saygıyla anıyoruz.
Celal Şengör’ün önemli bir saptaması var: “Atatürk’ü hazırlamak aklı hatırlamaktır’ diyor. Ve ekliyor: Atatürk aklın ete kemiğe bürünmüş şekliydi. O et ve kemik artık yok; ama akıl var, hem de herkeste. Onu çok iyi kullanacağız…
Türkiye sağlıkta bir cazibe merkezi olur mu? Son zamanlarda sıklıkla dillendiriyor. Peki bu tablo ile mümkün mü? Mustafa Çetiner Türkiye’nin sağlık verilerini, dış ülkelere giden doktorları, zorlukları yazdı.
Müfit Akyos TÜSİAD’ın geçtiğimiz haftalarda açıkladığı ‘Yeni bir anlayışla geleceği inşa’ raporunu irdeliyor yazısında.
Tanol Türkoğlu ‘Birleşik Yapay Zeka’ başlıklı yazısında ‘Yüzlerce binlerce genel yapay zekalar, on yıl içinde birleşik bir süper zekaya dönüşebilir!’ Yazı çok ilginç.
Pandemi: Ezber bozacak yeni gelişmeleri okuyun. Yeni bir araştırma ezberleri de bozuyor: Ne kadar yaşlıysanız antikorunuz o kadar yüksek oluyor. Pandeminin seyrini değiştirecek yeni antiviral ilaçlar...T hücrelerinin olağanüstü koruyuculuğu...Protein bazlı COVID aşıları.. Koronavirüs ile ilgili son gelişmeleri Reyhan Oksay hazırladı. Siber saldırılar bu kez hastaneleri ve hasta sağlık bilgi ve sistemlerini hedef alıyor. Hasta sağlığı, hakları büyük tehdit altında.
Yaşlanmayı önlemede önemli bir adım
Yaşlanan hücreleri temizlemeyi hedef alan yeni hücre tedavisi var gündemde. Uluslararası bir araştırma ekibi yaşlanmış hücreleri tanıyıp öldürmek için, antikorları yeniden tasarladı ve onları ‘akıllı bombalar’ olarak kullanmaya yöneldi. Bu antikorların hedefi yaşlanan hücrelerin birikimlerini ortadan kaldırmak..
Akıl hastaları saldırgan mı? Prof. Dr. Nevzat Yüksel geçtiğimiz günlerde basında yer alan ‘şizofreni hastaları polis kontrolünde’ başlıklı bir haberden yola çıkarak saptamalarını paylaştı.
Sağlıklı yaşam önerilerine güvenebilir miyiz? Yazı dizimizde bu hafta ‘Her gün 10 bin adım doğru bir öneri mi?’ sorusunun yanıtına bakıyoruz.
Charles Lyell, bilim tarihinin en önemli isimlerinden biri olmasına karşın onun ismi arka planda kalır veya Charles Darwin’le ilgili yazı veya kitaplarda “Darwin’i etkileyen kişi” olarak anılır. Charles Lyell 3 ciltlik Jeolojinin İlkeleri eseriyle modern jeolojinin temellerini kuran ve gelişmesini sağlayan bir bilimci. Öyküsü de hayli ilginç. Bilim Tarihi sayfamızda.
Avrupa’da beynin gizemlerini çözmek amacıyla kurulan İnsan Beyin Projesi (Human Brain Project) kurulalı 8 yıl oldu. Proje, klinik bozuklukların üstesinden gelmeyi amaçlayan önemli buluşlar ve teknolojik ilerlemeler kat etti ve daha önlerinde iki sene var. Avrupa’nın en büyük nörobilim programının 6 başarısını Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Naz Gürpınar özetleyerek aktardı.
İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Prof. Dr. Nihal Sarıer yeni molekül icatlarına önemli bir görev üstlenen organokatalizörleri yazdı.
Türkiye’de de ay toprağı üretildi
Türkiye dünyada bunu gerçekleştiren 10. ülke oldu. Peki neden böyle bir işe soyunuyor ülkeler, amaç ne? Ekibi ile ay toprağı üretmeyi başara Cengiz Toklu anlatıyor.
Aykut Göker aramızdan ayrılalı 5. yılı geride bıraktık. Kendisini özlemle anarken Müfit Akyos da duygularını paylaştı.
İnsanlar nasıl oldu da iki ayak üzerinde yürümeye başladı? Meraklı çocuk sordu Mercan Bursalı yanıtladı.
En sık karşılaştığımız gıda katkı maddeleri...Hangileri zararlı, hangileri zararsız. Bilim ve Beslenme’de.
Nilgün Özbaşaran Dede’nin hazırladığı Araştırma Gündemi yine dopdolu: İki ayak üzerinde durmanın bedeli zorlu doğum... Pompei’de bulunun kölelere ait oda...Video konferanslar niçin daha çok yoruyor? Ve diğerleri...
Hızlı evrimleşme aynı zamanda hızlı yok oluş demek. Grönland’da yaşamış ilk dinozor türü keşfedildi. Hayvanlar Dünyası’nda Murat Altaş hazırladı.
Bir haftayı daha geride bırakıyoruz. Elinizde tuttuğunuz dergi büyük emek ile hazırlanıyor. İlginize çekecek güncel ve önemli gelişmeleri aktarmayı sürdüreceğiz. Bizden hazırlaması sizden okuması ve okutması.
Unutmayın; bu dergiyi birlikte, sizin katkılarınızla, desteğinizle, sahiplenmenizle sürdürebiliriz.
HBT’de, Bilim’de ve sevgiyle kalın.
