Derinleşen yoksulluk, artan eşitsizlik… Bu ikili sarmal ile nereye kadar gidilebilir?
Bugün yaşanan ve giderek dramatik boyutlara ulaşan yoksulluğu, gelir ve servet bölüşümündeki eşitsizlikleri anlamak için Bayram Ali Eşiyok’un ortaya koyduğu veriler son derece önemli. Türkiye’de sosyal koruma harcamaları yoksullukla mücadelede etkin olmadı, devlet sosyal işlevini yerine getiremedi. Sosyal koruma harcamalarının GSYH içindeki payı yüzde 8,6’ya kadar geriledi. Emeklilik aylıkları da dramatik şekilde eridi. 31 Mart 2024 seçimi kriz koşullarında yoksulluğu yönetmenin sınırlarını gösterdi.
Yerel yönetimler yoksullukla mücadelede etkin roller üstlenebilirler. Ama nasıl?
‘Dil düşüncenin evidir’ demiş Doğan Kuban hocamız bu eski tarihli yazısında “Kanımca Türkler, tarihin simbiyotik yaşam ustalarıdır. Osmanlı çağı için de simbiyotik bir tarihi gelişmeden söz edilebilir. Bunun en büyük gösterisi de yazılı ürünlerdir. Şiir kalıpları dillerine yabancı, edebiyat dili Türkçe, Arapça ve Farsça, bilim ve din dili Arapça olan, dini ve dili karışık, bu kozmopolit toplum pragmatik bir dünya imparatorluğudur” diye devam etmiş.
Doç. Dr. Çağhan Kızıl’ın önemli buluşu
Columbia Üniversitesi Taub Enstitüsü’nden sinirbilimci Doç. Dr. Çağhan Kızıl, insanlarda Alzheimer riskini %71 azaltan bir genetik değişimi ve bu değişimin etki mekanizmasını açığa çıkardıklarını açıkladı. Haydi hayırlısı!
Antibiyotiklere dirençli bakterilerin sayısı her geçen gün artıyor ve bu durum küresel bir sağlık sorununa dönüşüyor. Ama yapay zekâ (YZ) teknolojisi umut verici bir potansiyel sunuyor. Derin öğrenme algoritmaları kullanan "çizge sinir ağları" gibi YZ modelleri, yeni yapısal antibiyotik sınıflarını tahmin etme noktasında çok güçlü araçlar olarak karşımıza çıkabilir. Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik ve Tıp Bilişimi Öğretim Üyesi Dr. Hüseyin Tunç kaleme aldı.
2013’te Nobel Fizik Ödülü’ne layık görülen Peter Higgs, 94 yaşında yaşama veda etti. Onu, bilim tarihine adını altın harflerle kazıyan Higgs Bozonu keşfiyle anıyoruz. Batuhan Sarıcan hazırladı.
Bir dokunuş… Acıyı, bunalımı ve kaygıyı yatıştırabilir
İster bir dostun kucaklaması ister kişiyi sarıp sarmalayan ağırlıklı bir battaniye olsun, dokunma görünürde bedene ve beyne birtakım yararlar sağlıyor. Rita Urgan derledi.
Eski Mısır’da kaç tane piramit vardı? Küçük boyutlu, “özel” piramitleri de sayarsak, kaçı hâlâ ayakta? Mercan Bursalı’nın hazırladığı Meraklı Büyükler’de.
Avrupa Birliği en çok atığı Türkiye’ye gönderiyor! Eurostat’a göre Avrupa Birliği (AB), 2022’de üyesi olmayan ülkelere 32,1 milyon ton atık göndermiş durumda. Statista’nın hazırladığı grafikte de görüleceği üzere en çok atık Türkiye’ye geliyor. Grafik Bilgi’de.
Yiyecek seçimlerimizin beyne etkisi
Ekonomik açıdan zorlu bir dönemden geçiyoruz. Sağlıklı beslenme seçeneklerinin herkese ulaştırılmasında hükümetlere büyük iş düşüyor, çünkü beyin sağlığını ve bilişsel işlevleri de etkilediği artık bilinen dengeli beslenme her zamankinden daha önemli bir yere sahip. Bilim ve Beslenme sayfamızda.
Müfit Akyos “Bir öğün yemeğin anatomisi’ başlıklı yazısı önemli. Akyos “Şimdilerde küreselleşen dünya düzeninin bir çıktısı olan ağır yoksulluk vurgunu çocukların en azından bir öğün yemeğe kavuşmaları konuşuluyor bütün dünyada. Başta BM Dünya Gıda Programı olmak üzere pek çok kurum ve ülke “bir öğün yemek” konusunda çalışmalar yapmakta” diyor.
Yüksek Teknoloji sayfamızda bu hafta ilginç gelişmeler var. İçlerinden biri DrugGPT: Doktorların ilaç yazmasına yardımcı olacak bu yapay zeka ilaç hatasını azaltabilme potansiyeli taşıyor. İkinci haber Japon kimyacılardan. Kendi kendini onaran floresan malzeme geliştirmişler. Son haber Lehigh Üniversitesi’nden bir ekibin, Güneş panellerinin verimliliğini önemli ölçüde artırabilecek bir malzeme yaratması üzerine.
Tanol Türkoğlu da yazısında yapay zekanın empati kurmasını ele aldı.
Sosyal medya ve mahremiyet algısının dönüşümü üzerine ilginç bir yazı var bu hafta. İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Doğa Kurtyiğit hazırladı.
Scientific Reports dergisinde yayımlanan yeni bir araştırmaya göre, köpeğinizle aynı odada uyumak uykunuzun niteliğini olumsuz yönde etkileyebiliyor. Ancak kedilerin aynı etkiyi yaratmadıkları görülüyor.
Çocukları bilimle merakla tanıştırmak
Çok güzel bir proje, Bilim Kuşağı Atölyeleri, çocukları bilimle tanıştırmanın en güzel yollarından birine Özlem Yüzak tanıklık etti ve yazdı. 8-13 yaş aralığında çocukların katılımıyla hayata geçirilen atölyelerde, şimdiye kadar toplam 230 binden fazla çocuğa ulaşıldı. 3 yıl sürecek projede toplam 750 bin çocuğa ulaşılması hedefleniyor.
Bilim Kuşağı Atölyeleri Türkiye İş Bankası ve Petrol Ofisi Grubu iş birliğiyle gerçekleşiyor. Fırsat eşitsizliğini ortadan kaldırmaya yönelik bir adım. Temel bilimsel kavramlarla tanışmaları, bilim ve teknolojiye duydukları ilgi ve merak duygularını artırma, Projenin ilk adımları, 6 Şubat’ta yaşanan büyük deprem felaketlerinden etkilenen bölgede atıldı.
Projeye katılan Nasır 11 yaşında. Bilim kuşağı atölyesinde çip teknolojisi ve yapay zeka teknolojisi ile ilgili izlediği iki eğitim videosu aklına bir fikir getirmiş: Hayvanların depremi önceden sezdikleri bilgisi ile bunu harmanlayabilir miyiz diye düşünmüş. Hayvanlara çip takılsa ve yapay zeka ile kaygı durumları izlense bir uyarıcı olabilir mi?
Bu proje Türkiye çapında çığ gibi büyümeli
Japonya’daki ölümcül streptokok hastalığı yayılıyor... Akdeniz’de tropical hayvan türleri istilası…Anadolu koyunlarının zengin genetic çeşitliliği… Ve diğerleri, Nilgün Özbaşaran Dede’nin Araştırma Gündemi’nde.
***
Özenle hazırlamaya çalıştığımız bir HBT daha elinizde. Yazarlarımız, çalışanlarımız, gönüllü destekçilerimizle ilerliyoruz, ekonomik zorlukların üstesinden gelmeye çalışıyoruz. HBT’nin yayılmasına tanıtılmasına lütfen destek olun. Dijital aboneliğini yaygınlaştırarak, hediye ederek, HBT’nin yaşamasına karınca kararınca katkıda bulunmuş olursunuz.
Gelecek haftaya kadar sevgilerimizle.
