Hititlerin başkenti Hattuşaş’ta arkeologlar, bir tünelin duvarlarına kırmızı boyayla yazılmış işaretler buldular. 3500 yıllık olan bu işaretler diğerlerinin aksine kayaya kazınmamış veya rölyef olarak işlenmemiş olması nedeniyle şimdiye kadar görülen en ender Anadolu hiyeroglifleri olarak tanıtıldı. Bulgu, Hitit yazısının sadece elitler tarafından kullanılmadığını da ortaya koyuyor.
Hititler, Mısır ve Asur dışında Tunç Çağı’nda Doğu’daki üçüncü büyük güçtü. Hitit İmparatorluğu Anadolu’nun büyük bir kısmından, Yakındoğu’ya kadar uzanıyordu. İmparatorluğun başkenti İ.Ö. 1600 – 1200 yıllarında Hattuşaş idi. Bu kentin kalıntıları Ankara’nın 150 km kadar doğusunda yer almaktadır. Dokuz kilometrelik bir surla korunan kent, büyük kralların merkeziydi ve en parlak döneminde anıtsal kapılar, tapınaklarla birlikte 180 hektarlık bir alana yayılmıştı. İstanbul Alman Arkeoloji Enstitüsü’nden Andreas Schachner yönetiminde çalışan uluslararası bir ekip, Hattuşaş’ın yukarı şehir kazılarında heyecan verici bir bulguya ulaştı. Arkeologlar anıtsal bir surun altından geçen bir tüneli incelemişlerdi. Yerkapı olarak bilinen yapı, 40 metre yüksekliğinde ve 250 metre uzunluğunda, piramit benzeri bir duvardan oluşuyordu ve bunun üzerinde ise şehir suru yer alıyordu. Yerkapı duvarının hemen üzerinde dört sfenksli bir kapı bulunmakta. Arkeologlar aslında uzaktan görülebilin bu dikkat çekici yapının sadece savunma amaçlı kullanılmadığından, dinsel bir işlevi de olabileceğini tahmin ediyorlardı.
Kazı ekibinin bir üyesi Ağustos 2022’de Yerkapı’nın altındaki tüneli incelerken, geçidin kabaca yontulmuş duvarlarında kırmızımsı izler buldu. Bunlar duvarlara kızıl kahverenginde kök boya ile yapılmış bir tür grafitiydi. Daha ayrıntılı analizlerle, Yerkapı tünelindeki 250 işaretin Tunç Çağı’na ait Anadolu hiyeroglifleri olduğu anlaşıldı. Bu işaretler Hititlerde genelde anıtsal kayalarda veya mühürlerde kullanılmıştı. Fakat burada ilginç olan bunların kayaya kazınmış veya rölyef olarak işlenmemiş olmasıydı. Kırmızı boyayla çizilmiş işaretler son derece enderdir ve şimdiye kadar eski Hitit İmparatorluğu’nun sadece iki bölgesinde bulunmuştur.
Yerkapı buluntuları, Anadolu hiyeroglif yazısının, Hitit toplumunda sanıldığından daha yaygın olduğunu gösteriyor. İlk değerlendirmelere göre, Hattuşa Yerkapı Anıtı’ndaki grafiti, tekrarlanan, en az sekiz farklı karakter grubundan oluşuyor. Bazıları okunmayacak kadar aşınmış olsa da, çoğu iyi korunmuş ve açıkça okunabilir durumda. Buna göre bu Tunç Çağı grafitilerinin çoğu, insanların veya tanrıların isimleridir, ancak bazıları da bu tünel boyunca bir tür yol gösterici görevini görüyor. Yeni buluntular, Son Tunç Çağı hakkında tamamen yeni ve beklenmedik bir görüş açısı sunuyor. Arkeologlar bu benzersiz keşfi belgelemek için, hiyeroglifleri tüm yapı ile birlikte üçboyutlu formatta, dijital olarak haritalayıp, modellediler.
Nilgün Özbaşaran Dede
