Afrika’nın en eski mezarı

Öne Çıkanlar Toplum
Afrika’nın en eski mezarı

Ölü gömme geleneği ve bu gelenekle ilgili törenler kültürümüzün önemli bir parçası. Peki ölü gömme geleneği ne zaman başladı? Neandertallerin 120.000 yıl önce ölülerini gömdükleri bilinirken, Homo sapiens’e ait benzer kalıntılar daha az. Özellikle de insanlığın beşiği olarak bilinen Afrika’da bugüne kadar mezar olabilecek topu topu bir avuç kalıntı ortaya çıkarıldı ve bunlardan hiçbiri 74.000 yıldan daha eski değil.

Kenya’da Panga ya Saidi mağarasında bulunan bir mezar kalıntısı bu tarihi biraz daha geriye aldı. İspanya Ulusal İnsan Evrimi Araştırma Merkezi’nde (CENIEH) Maria Martinon-Torres ile çalışan ekibin söz konusu mağaradaki çalışmaları birkaç yıldan beri sürüyor. 2013’te ilk insan kemikleri bulunmuştu ve güncel buluntu ise 2017 yılında gün ışığına çıkarıldı. Ekip mağara zeminin üç metre kadar altında yer alan küçük bir çukurda ezilmiş kemikler bulmuştu. O tarihte tam olarak ne bulduklarını bilmeyen araştırmacılar, kemikleri yerinde incelemenin riskli olduğunu düşünerek tüm kalıntıyı alçılayarak laboratuvara taşımıştı.

Önce kafatası ve yüz kemiklerini temizleyen araştırmacılar, daha sonra alt çene kemiği, kırılmamış dişler ve üst çene kemiği arasındaki bağlantıyı ortaya çıkardılar. Kemiklerin anatomik özelliklerine göre kalıntılar iki buçuk ila üç yaşındaki bir çocuğa ait. “Mtoto” olarak isimlendirilen çocuk iskelet 78.000 yıllık. Daha ayrıntılı analizler sonucunda çocuğun, ona özel olarak açılan çukurun içine gömüldüğü anlaşıldı. Bedenin sağ tarafında yatırılan çocuğun dizleri göğsüne doğru çekilmiş. Arkeologlar, kolların ve göğüs kafesinin konumuna göre çocuğun cenaze töreni sırasında sıkıca sarıldığını tahmin ediyorlar. Kafasının pozisyonu ise daha da ilginç, sanki kafasının altında yastık gibi bir nesnenin bulunduğunu gösteriyor.


Sonuçta tüm bunlar bu çocuğun 78.000 yıl önce bilinçli olarak ve büyük bir özenle diğer tarafa yolcu edildiğini açıklıyor. Buna göre Panga ya Saidi buluntusu Afrika’nın en eski mezarı ve Homo sapiens’in 78.000 yıl önce “gelişkin” bir ölü gömme geleneğine sahip olduğunun da bir kanıtı. Neandertal ve Homo sapiens’in ölü gömme geleneğini birbirinden bağımsız olarak mı geliştirdikleri ya da bu geleneğin ortak bir kökene mi uzandığı mı henüz kesin olarak bilinmiyor. Ayrıca bugüne dek Avrasya’da bilinen Neandertal ve Homo sapiens mezarlarının niçin Afrika’daki Homo sapiens mezarlarından daha eski oldukları da bilinmiyor.

Araştırmacılar, Afrikalı atalarımızın bu gelenek için bilişsel ve sosyal koşullara henüz sahip olmadıkları gibi bir şey söz konusu olmayacağını söylüyorlar Nitekim Afrika’da planlama ve sembolizmle ilgili ilk kanıtlar 320.000 yıllık ve 100.000 yıl önce de yaygınlaşmaya başlıyor. Eski mezarların eksikliği için bu yüzden başka bir açıklama olmalı. Belki de Afrika’daki kazıların pek yaygın olmaması nedeniyle henüz bulunmamış olabilirler. Diğer bir olasılık da ilk atalarımızın 150.000 – 80.000 yıl önce önemli bir değişim yaşadıkları olsa gerek. Atalarımız ölülerini mağaralara gömmeye başlamadan önceki zamanlarda belki de kemiklere ayırıp yakmışlardır diyor uzmanlar.

Nilgün Özbaşaran Dede

Kaynak