Avrupa Uzay Ajansı, 67P Çuryumov-Gerasimenko kuyruklu yıldızını 30 yıl öncesinden izlemeye başlamış ve 14 yıl önce de incelemek üzere Rosetta uzay aracını fırlatmıştı. Yaklaşık iki yıl önce canlı yayınlarda heyecanla izledik 67P’yi, Rosetta’yı ve uzay araştırmalarında bir ilk olarak dünyadan 510 milyon kilometre uzaktaki kuyruklu yıldızın üzerine indirilen uzay modülü Philae’yı. 30 Eylül 2016’da ise Rosetta’nın yıldıza çarparak son görevini yapışını izlemiştik.
Bir kuyruklu yıldızı inceliyor olmanın çekiciliği nedeniyle olsa gerek, Japonların Asteroid Ryugu’ya gönderdikleri Hayabusa2 (H2) aracıyla inceleme yapmaları ve üzerine bir gözlem aracı indirmeleri Rosetta kadar ilgi çekmedi. Hele ülkemizde hemen hemen hiç!
Oysa ki, yaklaşık 880 metrelik çapıyla Küçük Prens’in “Astreoid B-612”sini çağrıştıran Asteroid Ryugu etrafında olanlar Rosetta’nınkinden daha heyecan vericiydi. Hele bir de bu işi başaran gencecik uluslararası bilim adamlarını görünce.
Ryugu’nun önemini “4,5 milyar yıl öncesi gezegenlerin oluşumuna bakabiliyoruz. Ancak önceki 100 milyar yıl bizim için kayıp. Bu konuda yalnızca astreoidler bize yardımcı olabilirler. Ryugu çok saf bir örnek.” diyerek açıklıyor Alman Uzay Merkezi – DLR’den, Ralf Jauman.
Şu anda dünyamızdan 300 milyon kilometre uzakta olan Ryugu’ya bir sinyal 16 dakikada ulaşıyor. 3 Aralık 2004’te Japonya’dan gönderilen H2, 27 Haziran 2018’de Ryugu’ya ulaşmış ve 20 km uzağına yerleşmiş. Temmuz 2018’de ise asteroidin yüzeyine 6 km kadar yaklaşarak görüntüler alıp göndermiş.
H2, uzayda yaklaşık 18 ay kalacak ve astreoide birkaç defa yaklaşıp uzaklaşarak kütlesini ölçecek. Bir inişinde bırakacağı “impactor” ile yüzeyde bir krater oluşturacak (Philae kuyruklu yıldızın yüzey kayalarını kırmayı başaramadı!). Patlatma sırasında astreoidin arkasına geçerek kendisini koruyacak. Ancak aynı zamanda patlamayı fotoğrafl ayabilmek için bir kamera fırlatacak. Daha sonra kratere inerek malzeme toplayacak. Bu malzemeyi 2020’de dünyaya getirecek. Çılgınca bir oyun gibi!
Astreoidin yüzeyine inecek araç MASCOT (Mobile Astreoid Surface Scout) bir mikrodalga fırın büyüklüğünde. Toplayacağı mikroskobik örneklerde organik malzeme incelenecek. MASCOT, 60 metreden yüzeye fırlatıldıktan sonra sensörleri yardımıyla spektrometresi aşağıda, kamerası ileriye bakar pozisyona gelecek. MASCOT’un hareketi üzerindeki bir kolun (DLR Robotik ve Mekatronik Merkezi geliştirdi) dönmesiyle düşük graviteden yararlanılarak takla atma biçiminde olacak. Ekim’de yüzeye inen MASCOT’un Li-iyon pilleri 16 saat süren “iki astreoid günü” boyunca dayanabilecek. Taşıdığı radyometre (DLR Gezegen Araştırma Enstitüsü katkılarıyla) ile gece gündüz ısı ölçümleri, manyetometre ile manyetik alan yoğunluğu ölçümü, kızılötesi spaktral mikroskop ile mineral bileşimlerinin analizi ve yama (patch) antenle de iletişim ve veri aktarma yapacak.
Kullanılan araçları çok küçük ancak misyonu çok büyük bu bilimsel faaliyette uluslararası işbirliğine örnek olacak biçimde Japon Uzay Araştırmaları Ajansı - JAXA, Fransız Uzay Ajansı -CNES ve DLR biraraya geldi. Dünyamızdan 300 milyon kilometre uzakta minicik bir astreoidi yakalayıp üzerine araç indirebilmek için çözülmesi gereken problemlere bir örnek olmak üzere dünyamızın yerçekiminin 60.000’de birine sahip bir kütlenin üzerine 60 metre yaklaşarak MASCOT’u fırlatabilmeyi vermek yeterli olacaktır sanırım.
Bütün bunlar olurken gözlerimizi, algılarımızı ve geleceğimizi kör edercesine yönetilen ülkemizin yapay gündeminde bir başka karanlık evrene savrulur gibiyiz.
Müfit Akyos / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 137. sayısında yayınlanmıştır.