Dünyayı kasıp kavuran yapay zekâ robotu ChatGPT’yi duymuşsunuzdur. Bilimsel makale yazımından yaratıcı işlere kadar birçok alanda, internetten derlenen devasa metin veri tabanındaki dil kalıplarını, istatistiklere dayanarak taklit ediyor ve gayet inandırıcı cümleler sıralıyor. Öğrenci makaleleri yazabiliyor, araştırma makalelerini özetleyebiliyor, soruları çok iyi yanıtlayabiliyor. Hatta bazı araştırma makalelerine bilimsel yazar olarak bile girdi.
Bu teknoloji, bilgisayarlarla etkileşim şeklimizde devrim yaratma potansiyeline sahip. Dahası, artık üretici-konuşan yapay zekanın yeni bir tarih çizgisi oluşturduğu görüşü var. Çünkü insanların giderek bu 'dijital zihinlerin' bilinçlenebileceği ve insanlık için büyük tehdit oluşturduklarına ilişkin varsayımlar en ciddi bilim ve teknoloji uzmanlarınca bile paylaşılır oldu. Öte yandan çalışanlar için büyük tehdit.
Peki bizi neler bekliyor? İşin bir de metinsel tanımlardan görüntü oluşturan DALL-E 2 boyutu var. Bilim yayıncıları ve sanat felsefecileri bu konu hakkında ne düşünüyor? Kriz mi yoksa fırsat mı? Nature ve Science gibi çok önemli dergiler, yapay zekanın bilimsel araştırma ve makale yazısında sorumluluk alamayacakları için yazar olamayacaklarını söylüyor. Bu arada metinlerden sanat eserleri üretiminin de gerçek sanatı değersizleştirme tehlikesine işaret ediliyor. Konu geniş ve tartışmaya açık. Batuhan Sarıcan hazırladı.
İtirazlar var
Öte yandan bizzat bu teknolojiyi üretenlerin bile yapay zekanın geldiği noktadan ürktükleri anlaşılıyor. Aralarında Elon Musk’ın da bulunduğu iş ve bilim dünyasından bini aşkın kişi açık bir mektup yayınlayarak yapay zeka laboratuvarlarının 6 ay süreyle bu konudaki çalışmaları durdurmasını istediler. Ta ki herkesi bağlayıcı düzenleyici kararlar alınıncaya kadar.
Lale Akarun da ‘Yapay zeka başrolde' başlıklı yazısında yapay zekanın filmlerde görüntüleri doğrudan üretmek ve kontrol etme konusunda gösterdiği ilerlemeyi ele alıyor.
Tanol Türkoğlu’nun Dijitalem’inde ilginç örnekler var. Stanford Üniversitesi ile Google, The Sims oyunundan esinlenerek Smallville adını verdikleri bir sanal dünya kurup içine de 35 tane ChatGPT 3.5 temelli sanal bot yerleştirmiş ve bunların “davranışları” incelemişler. Sonuç: İnsan gibi davranıyorlar. Kahvaltı ediyor, sevgililer günü partisi düzenliyor, belediye başkanlığı seçimleri için politik diyaloglar kuruyorlar.
Bu arada: Kyoto Üniversitesi araştırmacıları tarafından yapılan bir çalışma ekosistemlerin hesaplama becerilerine ışık tutarak, yapay zeka teknolojilerinin hızla gelişmesine olanak tanıyan bir sürecin önünü açtı.
Grafen teknolojisine giriş
Ali Akurgal, Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi’nin başarılı uygulamaları anlattığı yazısı da önemli. Akurgal, gelecek yazısında grafen teknolojisine girecek.
İstanbul’da acilen dönüşmesi gereken 1,5 milyon riskli konut bulunuyor. Anadolu ve Avrupa Yakası’nda 500 bin konutluk uydu kentler yapılması planlanıyor. Hatalardan ders alarak nasıl doğru bir yapılanma gerçekleştirebiliriz? Kültür Üniversitesi’nden Berkay Oskay kaleme aldı.
Mustafa Çetiner glutensiz diyet gerçekten gerekli mi diye soruyor. Glutensiz modası herkesi sarmışken Çetiner’in söyledikleri önemli.
Uyku apnesi unutkanlığa mı yol açıyor?
Yeni bir araştırma, Obstrüktif Uyku Apne Sendromu’nun (OUAS) orta yaşlı erkeklerde erken bilişsel bozukluk ile ilişkili olabileceğini gösteriyor. King's College London'da yapılan pilot bir çalışmada, OUAS’ı şiddetli evrede olan hastaların sağlıklı kontrollere kıyasla yürütücü işlevlerin yanı sıra, sosyal ve duygusal farkındalıkta da daha kötü olduğu ortaya çıktı. Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Dr. Buse Çağla Arı yazdı.
“İslam dünyası için komplo mu, uzun vadeli politik plan mı?” Doğan Kuban, eski tarihli bu yazısında ‘Silah teknolojisi 20. yüzyıl boyunca insanların bilimsel araştırmaların sonuçlarına göre çalışan hassas silahlarla öldürülmesinin yolunu açtı. ABD gelişmiş sanayisi ve araştırma gücü ile dünyaya egemen oldu. Yüz milyonlarca insanın yok olmasına neden olan savaşlar insanları bilim ve teknikten, hatta akıldan soğuttu’ diyor.
Yeni bir çalışma, günlük olarak daha yüksek miktarda canlı mikroorganizma tüketen kişilerin daha düşük kilolu olma ve daha iyi genel sağlığa sahip olma eğiliminde olduğunu gösteriyor. Bilim ve Beslenme’de. Murat Altaş hazırladı.
Birden fazla dili konuşmak önemli
Birden fazla dili konuşmanın yararları ile ilgili çalışmalara yenileri de ekleniyor. New Scientist'te yayınlanan araştırmaya göre, çoklu dil yeteneği çocukların dikkat ve bilişsel işlevlerini artırırken, yaşlı insanları demans riskine karşı koruyabiliyor. Ayrıca, birden fazla dil konuşmak, kültürel açıdan çeşitlilik açısından da önemli. Rita Urgan derledi.
Oy ve Ötesi Derneği bir basın toplantısı yaptı ve seçim tutanaklarını anında dijital veriye çevirecekleri teknolojiyi anlattı.
Kimi insanlar neden hep gecikirler? Bazı insanlar, zaman yönetim becerileri eksikliğinden dolayı sürekli olarak gecikirken, diğerleri ise zaman algılamaları nedeniyle geç kalmaya meyilli. Tabii kişilik ve psikolojik faktörler de önemli.
Kendimize “Ruh sağlığı günü” ayıralım!
O tek bir günde bile pek çok şey yapabiliriz: Hastalandığımızda, biliyorsunuz, bir-iki günlüğüne işten izin almak, evde dinlenmek, sağlığımızın düzelmesini beklemek, en iyisidir. Bedenimiz hastalanınca, böyle yaparız. Peki ya ruhumuz hastalandığında? Aslında hepimiz ruh sağlığının ne kadar önemli olduğunu biliyoruz bilmesine, ama moralimiz bozuk olduğunda işe gitmemek, aklımıza bile gelmiyor. Meraklının Köşesi’nde, Mercan Bursalı hazırladı.
Bilim Tarihi’nde bu hafta porselenlerini hassas şekilde yıkayabilmek için bulaşık makinesini icat eden bir kadın var: Josephine Cochrane.
Denizlerin altında 19.000 yeni dağ keşfedildi. Denizaltı taraması üzerine geliştirilen yeni teknolojiler; denizaltı ekolojisi, levha tektoniği ve iklim değişikliği çalışmalarına yardımcı olabilir.
Meraklı Çocuk bu hafta dünyanın sonu hiç gelmeyecek mi sorusunu yöneltti… Dünya’daki patentlerin %88’ini sadece 6 ülke alıyor, Grafik Bilgi’de. Doğal haşere kontrol yöntemi olarak örümcekler Hayvanlar Dünyası’nda…
Yaşlılıkta saçlar niçin beyazlaşıyor? Eski pillerden lityum elde etmek mümkün... Mikroplastikler kan-beyin engelini nasıl aşıyor? Ve diğerleri Nilgün Özbaşaran Dede’nin hazırladığı Araştırma Gündemi’nde.
Bu arada ilginç bir kitap önerimiz var: Bilim ve Sahte Bilim, Kötü Tavsiye.
***
HBT yine güncel gelişmeler ve konularla dolu… Çok çalışıyoruz, yüzlerce haberi eliyoruz, süzüyoruz ve size sunuyoruz. Yazarlarımız özgün yazılarıyla HBT’yi zenginleştiriyor.
Bu arada HBT Canlı yayına geçmemizde bazı sorunlar yaşadık, bunların üzerinden geldik, bize destek veren okurlarımıza yeniden teşekkür ederken, yayına yakında başlayacağımızı duyurmak isteriz.
Sevgiyle kalın, bilimde kalın, gelecek için en önemli şansımız…
