Tam Güneş tutulması: İnsanlar gözlem noktalarına akın etti

21 Ağustos 2017

21 Ağustos 2017 tarihinde doğanın en ilham verici manzaralarından biri olan tam Güneş tutulması yaşandı. Ay'ın Güneş'i tamamen kapattığı tutulma Kuzey Amerika'da, Oregon eyaletindeki Lincoln plajından, Güney Karolina'daki kıyı kenti Charleston'a kadar düz bir hat üzerinden, tam olarak gözlendi. Bu hat dışındaki gözlemciler ise kısmi Güneş tutulmasını izledi.

Oregon'da tutulmanın başlangıcını gözlemleyen insanlar

Bilim insanları, tutulma esnasında Güneş'in gizemli taç küresi ile ilgili önemli bilgilere ulaşmayı umuyordu. Taç küre, Güneş'in kendi yüzeyinden bir milyon derece daha sıcak. Yıldızların plazmadan oluşan ve uzayın milyonlarca kilometre içine kadar uzanan parlak, gaz ve buhardan oluşan bu tabakaya Güneş tacı da deniyor ve Güneş tutulması sırasında görülebiliyor.

Şekil 1 - Tutulmanın evreleri

Tutulmayı kimler izledi?

Kuzey Amerika'daki 14 eyaletten tam Güneş tutulması izlenirken, Güney Amerika, Afrika ve Avrupa'nın bir bölümü kısmi bir Güneş tutulması izlendi.

Şekil 2 - Bu harita, 21 Ağustos 2017 tam Güneş tutulmasının yani Ay'ın gölgesinin yol haritasını göstermektedir. Daha fazla bilgi için: https://svs.gsfc.nasa.gov/4518 adresini ziyaret edebilirsiniz.

Ay, Güneş ile Dünya arasına girdi ve belirli bir konumdan bakıldığında neredeyse 3 saat boyunca Güneş'in tamamını veya bir kısmını kapattı. Bu tutulma sırasında, Ay'ın haritada gösterilen yol boyunca belirli bir noktadan Güneş'in tamamen kapandığını gördüğü en uzun süre yaklaşık 2 dakika 40 saniye oldu. ABD bu Güneş tutulmasını en son 1979'da gözlemlemişti.

Şekil 3 - Tam Güneş tutulmasının Dünya-Güneş-Ay geometrisini gösteren diyagram. Umbra: Ay, Güneş’i tamamen kaplar. Penumbra: Ay Güneş’in yalnızca bir kısmının önünde durur.

Tam bir tutulma görmek için, ABD'yi Batı'dan Doğu'ya kateden yaklaşık 112 km genişliğindeki hat üzerinde olmak gerekiyordu. Tutulma, ilk temas noktası Lincoln Plajında, Türkiye saati ile 20:16'da başladı. Bir buçuk saat içinde Oregon, Idaho, Wyoming, Montana, Nebraska, Iowa, Kansas, Missouri, Illinois, Kentucky, Tennessee, Georgia, Kuzey ve Güney Karolina üzerinden geçti. Tam tutulma en son, Güney Karolina'nın Charleston kentinde, Türkiye saati ile 21:48'de sona erdi. Tam tutulmanın belli bir noktada gözlemlenebileceği en uzun süre 2 dakika 40 saniye oldu ve bu Carbondale, Illinois yakınlarında gerçekleşti.

Şekil 4 - ABD'nin 21 Ağustos 2017'deki Güneş tutulmasının tam ve kısmen gözlemleneceği yol gösteren harita.

NASA tutulmayı, resmi Facebook, Periscope, Twitch ve UStream sayfalarının yanı sıra NASA TV ve resmi NASA YouTube kanalı da dahil olmak üzere çeşitli platformlarda canlı yayınladı. Hatta tutulma, iPhone ve Android için resmi NASA uygulamaları indirilerek de izlendi.

https://www.youtube.com/nasa
https://www.nasa.gov/multimedia/nasatv/#public

Türkiye'den de gözlenebilecek tam Güneş tutulması ise 20 Nisan 2060'da gerçekleşecek.

Bilim insanları bu tutulma konusunda çok heyecanlı

Şekil 5 - Güneş yıldızının taç küresi, diğer bir adıyla 'Güneş tacı'

Tam Güneş tutulmaları, Dünya'nın Güneş ile olan ilişkisini incelemek için harika bir fırsat. Tutulmalar yaklaşık 18 ayda bir gerçekleşiyor. Ancak, Dünya'nın yüzeyi çoğunlukla su ile kaplı olduğu için, iyi bir teknik ekipman ile gözlem yerine ulaşmak zorlaşıyor.

21 Ağustos 2017 tarihinde gerçekleşen tutulma, birçok bilim insanına göre, 1979'da 48 eyalet üzerinde görüntülenebilen Güneş tutulmasından sonra, en kapsamlı Güneş tutulması. Üstelik geçtiğimiz 38 yılda inceleme donanımları büyük ölçüde gelişti.

Nashville'de tutulmayı izleyenler...

Tutulma sırasında gökbilimciler ve neredeyse 5.000 kilometrelik uzun yol boyunca Güneş’i izleyecek olan insanlar dikkatlerini parlak ve keskin Güneş tacı üzerine yoğunlaştırdı. Bazı bilim insanları da tutulma sırasında, uçaklar ile taç küre görüntüleri kaydetti.

Bu tutulmanın diğer başrolünde ise Dünya atmosferinin iletişim ve navigasyon sinyallerinin üzerinden geçtiği, elektrik yüklü tabakası iyonosfer vardı. Bilim insanları radyolardan, GPS sensörlerinden ve dev radarlardan gelen radyo dalgalarını, bu katmanın, tutulmayla oluşan ani karanlıktan nasıl etkilendiğini araştırmak için kullandı.

İnsanlar gözlem noktalarına akın etti

İnsanların, tam tutulmanın izlenebileceği bölgelere akın ettiği ve bazı bölgelerde yoğun araç trafiğinin ortaya çıktığı açıklandı. Wyoming Ulaştırma Bakanlığı yetkilileri, Colorado sınırına yakın Cheyenne yakınlarında kuzeye doğru gelen yoğun bir araç trafiği olduğunu duyurdu. Bulundukları bölgeden kısmi tutulmayı izleyebilecek olan Kaliforniyalılar bile, tam tutulmayı görmek için Oregon'a akın etti. Bazı insanlar, hayatlarında sadece bir kez görebilecekleri bu olay için çok heyecanlıyken, bazı insanlar da tam tutulma hattı üzerindeki yoğun trafik ve restoranlardaki kalabalıktan şikayet etti ve Twitter’da “Sadece iki dakika sürecek bir olay için, bu delilik” gibi tweetler atıldı.