Tarihi nötron yıldız çifti birleşmesi ve infografiği

Fizik ve Uzay Öne Çıkanlar
Tarihi nötron yıldız çifti birleşmesi ve infografiği

130 milyon yıl önce iki nötron yıldızının çarpışmasının yol açtığı dalgalar, Ağustos ayında Washington ve Louisiana eyaletlerindeki LIGO olarak bilinen Lazer İnterferometre Kütleçekimi Dalgası Gözlemevi'nde ve Virgo adlı üçüncü bir interferometri ile İtalya’da tespit edilmişti.

Yeryüzünde ve uzaydaki gözlemevleri, dalgalardan iki saniye sonra, gökyüzünde gama ışınları şeklinde bir ışık patlaması tespit etti ve bu patlama aynı kaynaktan gelmiş gibi görünüyordu. O zamana kadar, MIT’de (Massachusetts Institute of Technology) ve Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nde çalışan bilim insanlarının, iki kara delikten çıkan kütleçekimi dalgalarını ilk kez tespit etmelerinin üzerinden iki yıldan az süre geçmişti.

Uzayın ve zamanın bir bükülmesi


Kütleçekimi dalgaları, Einstein tarafından 1916'da öngörülmüştü. Einstein çığır açan genel görelilik teorisi ile, kütleçekimini maddenin varlığının tetiklediği, uzayın ve zamanın bir bükülmesi olarak tasvir ediyordu.

Bu dalgaları gözlemleyebilen Amerikalı bilim insanları Rainer Weiss, Barry Barish ve Kip Thorne, 2017 Nobel Fizik Ödülü'ne layık görüldü.

“Bu devamı gelecek bir armağan”

16 Ekim Pazartesi günü, nötron yıldız birleşmesi ile ilgili yayınlanan bulgular, Einstein'ın teorisini doğrulamaya yardımcı oluyor.

MIT’de üst düzey araştırmacı olan David Shoemaker, “Bu keşif Nötron yıldızlarının iç işleyişlerinin ayrıntılı modelleri ve ürettikleri emisyonlardan; genel görelilik gibi daha temel fizik konularına kadar uzanıyor” dedi ve ekledi “Bu keşif çok zengin ve devamı gelecek bir armağan!”

Türk gökbilimci Selçuk Topal ise twitter hesabından nötron yıldız çifti birleşmesine dair infografiği Türkçeye çevirerek keşfi şöyle yorumladı:

“Bugüne kadar belirlenen uzay-zaman dalgalanmasına bir yenisi eklendi. Ancak bu kez iki nötron yıldızının birleşmesi ilk kez gözlendi. Bugüne kadar ki en güçlü uzay-zaman dalgalanması Avrupa'nın Virgo interferometrisinin LIGOya katılmasından sadece 17 gün sonra 17 Ağustos 2017'de belirlendi. Bu olay bugüne kadar gözlenen en uzun süren (1 dk üzerinde) uzay-zaman dalgalanması oldu.

Nötron yıldız çiftinin kütlelerinin 1.8 - 2.2 Güneş kütlesi aralığında olduğu düşünülüyor. Bugüne kadar belirlenen 4-5 uzay-zaman dalgalanmasının kaynağı birleşen kara deliklerdi. Bu kez nötron çifti söz konusu. İlk kez sadece uzay-zaman dalgalanması değil o şiddetli olayın sonunda ortaya çıkan elektromanyetik dalga da gözlendi. Bunun en büyük nedeni sanırım kaynağın nispeten yakın olması. Yaklaşık 130 milyon ışık yılı ötede.

“Evrenin büyüklüğünü hayal edin”

Avrupa'nın Virgo gözlem aracının bu keşifte katkısı büyük aslında. Birçok yer ve uzay tabanlı gözlemevi çarpışmadan arta kalan elektromanyetik dalgayı belirlemek için ortak çalıştı. Çok uluslu bir keşif.

Bu keşfin bence en harika yani çarpışmadan ortaya çıkan ışığı da gözleyebilmek ve analiz edebilmek.

Uzay-zaman dalgalanmasını belirlemek gerçekten çok zor. Buradan en yakın yıldıza bir cisim uzatsanız uzay-zaman dalgalanması onun boyunda ancak bir insan saçı kadar değişim meydana getirebilir.

Evreni her geçen gün daha iyi anlıyoruz. Durmaksızın ilerleyen teknoloji ve bilim sayesinde. Dünya'da dinozorlar dolanırken milyonlarca ışık yılı ötede olan olayı şimdi görüyoruz. Evrenin büyüklüğünü hayal et!”