Georgina Mace, modern ekoloji ve doğa korumanın iki temel fenomenini şekillendirdi. Bunlardan biri, nesli tükenme tehdidi altındaki türlerin küresel envanteri olarak nitelendirilebilecek Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi. İkincisi ise Birleşmiş Milletler Milenyum Ekosistem Değerlendirmesi’ydi.
Neslinin en keskin zekâlarından biri olarak tanınan Mace, biyolojik çeşitlilik kaybını analitik titizlik ve çok disiplinli yaklaşımlarla belgelemeye ve engellemeye çalışmıştı. 19 Eylül 2020'de, 67 yaşında hayatını kaybetti.
Mace, kariyeri boyunca kanıta dayalı çevre koruma politikaları oluşturmak için çeşitli yöntemler geliştirmişti. Ondan önce, verilerden çok uzman görüşlerine dayandığı için Kırmızı Liste tarzı kriterlerin doğruluğuna dair güven daha azdı. Değerlendirmeleri standartlaştırmak için sağlam kriterler tasarladı. Onun sayesinde Kırmızı Liste, şu anda küresel biyolojik çeşitlilik eğilimlerini değerlendirmek için en çok kullanılan ve güvenilir kaynak olarak kabul edilecekti.
1953’te Londra’da doğan Mace, Liverpool Üniversitesi’nde zooloji eğitimi almıştı. Ardından, 1970’lerde, John Maynard Smith’in evrimsel ekolojinin matematiksel yaklaşımlarına öncülük ettiği İngiltere’deki Sussex Üniversitesi’nde doktora yapmıştı.
1983’te Londra Zooloji Derneği’nin araştırma kolu olan Zooloji Enstitüsü’ne katıldı ve 2000-2006 yılları arasında yönetici olarak kalacağı bu enstitüde 23 yılını geçirdi. Mace burada, popülasyonların genetik yönetimi üzerine çalıştı. Bulguları, Batı Afrika ova gorili (Gorilla gorilla gorilla), Arabistan oriksi (Oryx leucoryx) ve Prezewalski yaban atı (Equus przewalskii) da dahil olmak üzere birçok türün koruma statüsüne dair kritik bilgiler verdi. Bu süreçte, habitattaki popülasyonun yönetimi, yok olma riski ve koruma önceliklerini belirleme konularıyla giderek daha fazla ilgilenmeye başladı.
IUCN Kırmızı Listesi’nin sistematik ve güvenilir hale gelişi
Bu, 1991’de onu, ABD’li popülasyon biyoloğu Russell Lande ile birlikte, IUCN tehdit kategorilerini ve ilgili adaylık sürecini büyük ölçüde öznel olarak sorgulamaya yöneltti. Üç kategori önerdiler: Kritik, tehlike altında ve hassas. Bunları, bir türün beş yıl veya iki nesil gibi belirli bir süre içinde yok olma olasılığı olarak tanımladılar. Popülasyon-biyoloji teorisine dayanan standartlaştırılmış kriterler oluşturdular. Bunlar, örneğin toplam etkin popülasyon boyutunu, son beş yıldaki popülasyon eğilimini ve gözlemlenen veya öngörülen habitat kaybını içeriyordu. Mace daha sonra şu anda tehdit altında olmayan türler için de birtakım kategoriler önerdi. Bu çalışma, nihayetinde IUCN’nin şu anda kullandığı kategorileri tanımladı.
Mace, 2006’da Imperial College London’da NERC Popülasyon Biyolojisi Merkezi’nin yöneticisi oldu. Orada biyolojik çeşitlilik hedeflerinin tanımlanması ve türlerin iklim değişikliğine karşı savunmasızlığını değerlendirmek üzerine çalıştı. Ayrıca biyoçeşitlilik ve ekosistem arasındaki bağlantıyı da inceledi; Bunlar, karbon tutma, ilaçlar veya atık ayrıştırma gibi insanların doğadan elde ettiği faydaları içeriyordu.
Disiplinlerarası boşlukları doldurdu
2012’den itibaren University College London’ın Biyoçeşitlilik ve Çevre Araştırma Merkezi’nin kurucu direktörü olarak bir ekosistem veya bölgedeki doğal kaynakları hesaplama sürecine ilgi duydu. Doğal sermaye için bir risk sicili tanımlamak için ekonomi ve ekoloji teorisini harmanlaması, izleme ve veri toplama için etkili bir yaklaşım sağlamaya yardımcı oldu.
Mace, öğrencilerinin düzenli olarak denetlediği, ağ kurduğu ve makaleler yayımladığı alt disiplinler olan genetik, popülasyon ekolojisi ve makroekoloji arasındaki boşlukları doldurdu. Ayrıca çevre bilimi, ekonomi ve sosyal bilimler gibi diğer disiplinlerle ilgilenen koruma uzmanlarının önemini de ortaya koydu. Kanıta dayalı politikalar için fikir birliği sağladı.
Mace, 2001’de başlatılan ve hızla artan gıda, tatlı su, kereste, lif ve yakıta yönelik talebin biyolojik çeşitlilikte büyük ölçüde geri dönüşü olmayan bir kayıpla sonuçlandığını gösteren Milenyum Ekosistem Değerlendirmesi’nin biyoçeşitlilik çalışma kolunu koordine ediyordu. 2010’da BM Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi’nin biyolojik çeşitlilik hedefi için değerlendirmelerin geliştirilmesini destekledi ve son olarak Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Üzerine Hükümetlerarası Bilim-Politika Platformu’nun Küresel Değerlendirmesi için inceleme editörü olarak görev yaptı. Ulusal düzeyde ise Birleşik Krallık iklim ve çevre değerlendirmelerinde de benzer şekilde önemli roller üstlendi.
Can tavanları kıran bir kadın
Bir kadın olarak cam tavanları kıran Mace, Uluslararası Koruma Biyolojisi Derneği’nin Kuzey Amerika dışından ilk başkanı ve İngiliz Ekoloji Derneği’nin de ilk kadın başkanıydı. Pek çok ödülü ve şerefine Royal Society bursu var.
Georgina bir rol modeldi: Dik duran ama adil, dayanışmacı, güvenilir, mütevazı ve yardıma açık; bilim camiasının ihtiyaç duyduğu türden eleştirel yönü olan bir arkadaştı. Çok sayıda ekoloğun kariyer gelişimini destekledi ve çok daha fazlasını etkiledi.
Onlardan biri olan Imperial College London’dan doktora öğrencisi Nathalie Pettorelli, Nature’a, “Çalışmanızı fark etmediğini düşündüğünüzde bile sizi bir göreve aday gösterirdi; hararetli bir tartışmanın ortasında esprili bir açıklama yapardı” diye yazdı.
Kendisi hakkında yaygara koparmayan biriydi; çok azı onun kanser olduğunu biliyordu. Ölmeden dokuz gün önce habitat dönüşümü ve biyolojik çeşitlilik kaybı üzerine bir makale yayımlamıştı. Pettorelli: “Ölümü bir boşluk bırakıyor, fena halde özlenecek.”
Batuhan Sarıcan / [email protected]
