İklim sadece hayvan ve bitki türlerinin dağılımı üzerinde etkili olmakla kalmayıp, etkisi birçok hayvanın beden boyu ve biçimi üzerinde de kendini gösteriyor. Örneğin Bergmann kuralına göre kutup tilkileri, kutup ayıları ve Arktik bölgede yaşayan küçük memeliler, Güney enlemlerinde yaşayanlara kıyasla daha büyükler. Hacme göre daha küçük yüzey alanı, beden sıcaklığı kaybını azaltır. Daha sıcak bölgelerde ise aynı sıcakkanlılıktaki hayvanlar daha küçüktür, fakat uzuvları daha belirgindir. Örneğin kulaklar, kuyruklar, bacaklar ve gagalar gibi uzantıları genelde daha büyük ve daha uzundur. Bu organlar ve uzantılar üzerinden fazla ısıyı dışarı atabiliyorlar. Bu da Allen kuralıyla ilgili. Peki ama eğer bir bölgede zaman içinde iklim değişirse ne olur? Mesela güncel iklim değişiminde.
Bergmann kuralına göre uyum sağlama ile ilgili ilk işaretleri bilim insanları on yıl önce gözlemlemeye başladılar bile. Buna göre bazı hayvanlarda beden boyları küçülmeye başlamış bile. Beden biçimlerinde de bir değişikliğin olup olmadığını, Deakin Üniversitesi’nden (Avusturalya) Sara Ryding ve ekibi araştırdı. Ryding ve ekibi, iklim değişikliğine bağlı sınmaya tepki olarak endotermik hayvanlarda anatomik değişikliğin var olduğunu gösteren kanıtlar var diyor. Mesela Avustralya’daki bazı papağan türlerinin gagaları 1871’den bu yana yüzde 4-10 oranında büyümüş. Bunun en olası nedeni yaz aylarında artan sıcaklık. Benzer durumlar büyük baştankara ve serçelerde de gözlemlenmiş.
Fakat kuşlar dışında bazı sivri fareler, yarasalar ve diğer bazı memelilerde de değişim söz konusu. Mesela dağ faresi popülasyonunun kulakları artık eskisinden daha büyük ve Kuzey Amerika’nın kuzeyinde yaşayan Kuzey Amerika sivri faresinin (Sorex cinereus) de bacakları ve kuyrukları uzamış. Asya’da görülen yaprak burunlu yarasanın (Hipposideros armiger) da kanatları uzamış. Araştırmacılar hangi hayvanların iklim değişimine bağlı olarak bedenlerini değiştirecekleri konusunda tahminler yürütebiliyorlar. Allen kuralına uyan hayvanlar örneğin bayağı kurbağa (Rana temporaria), sığırcık kuşu, ötücü serçe, bir dizi deniz kuşu ve küçük memeliler en olası adaylar diyor araştırmacılar. Bu hayvanların kulaklarının, bacaklarının veya kuyruklarının artan sıcaklıklara bağlı olarak büyümesi beklenir. Bu gelişmeler aslında bir tür uyarı niteliğinde. Nitekim hayvanlar yeni koşullara uyum sağlayarak hayatta kalmayı başarıyorlar. Ama bilim insanları başka hangi ekolojik sonuçların bu değişimleri tetikleyeceğini bilmiyorlar. Ayrıca tüm hayvan türlerinin iklim değişimine uyum sağlayıp, sağlamayacağı da bilinmiyor.
Nilgün Özbaşaran Dede
