Şempanzeler karar alma sürecinde ve düşmanlarıyla olası çatışmaları önlemede eski çağlardan kalma savaş taktiklerinden yararlanıyorlar.
Cambridge Üniversitesi biyolojik antropoloji uzmanlarından Sylvain Lemoine ve arkadaşları, yeni bir araştırmada, Batı Afrika’ya özgü iki şempanze topluluğunun tıpkı ordulardaki keşif görevleri gibi tepelere çıkıp pusuya yatarak ortalığı gözetlediğine tanık oldu. Şempanzeler sonradan bu süreçte elde ettikleri bilgilerden yararlanıp çekişmeli alanlara ne zaman gireceklerine karar veriyorlardı.
Hayvan türlerinin büyük bir bölümü tehlikelerden kaçınmak amacıyla çevrelerini kollama eğiliminde olsalar da, bilim insanları PLOS Biology dergisinde yayımlanan bu çalışma sonucunda ilk kez insan dışında bir canlı türünün çekişmeli bir bölgeyle ilgili tehlikeyi değerlendirme konusunda yüksek alanlardan son derece incelikli bir biçimde yararlandığına tanık oldular.
Lemoine, “Burada gerçek anlamda bir üst biliş becerisi, bireyin kendi bilgi birikimi üzerine kafa yorması ve daha çok bilgi edinmek için eyleme geçme becerisi söz konusu” diyor.
Cambridge Üniversitesi tarafından yayımlanan bir raporda, daha yüksek tepelik alanlardan yararlanmanın insanlara özgü en eski savaş taktiklerinden biri olduğuna dikkat çekiliyor.
Birbirleri ile yarışan topluluklar
Şempanzeler yaşam alanlarını genişletmek ve daha çeşitli kaynaklara ulaşmak için birbirleriyle yarışan topluluklar halinde yaşarlar. Bu yüzden davranış biçimleri genelde- zaman zaman öldürmelerin de yaşandığı- eşgüdümlü saldırganlıkları içerir.
Şempanze toplulukları arasındaki sınırlar kesin çizgilerle belirlenmiş olmadığından bu canlıların belli bir bölgedeki varlıklarını günbegün sürdürmelerinin önemli olduğunu dile getiren Lemoine, bunun “sürekli düşük yoğunluklu ve küçük ölçekli bir savaş ortamında” yaşamak gibi bir durum olduğuna dikkat çekiyor.
Araştırma Fildişi kıyılarında yapıldı
Tai Şempanze Projesi adıyla bilinen araştırma ve koruma amaçlı bu çalışmada Fildişi Kıyıları’ndaki Tai Ulusal Parkı’nda yaşayan komşu iki şempanze topluluğu incelendi. Araştırmacılar 2013-2016 yılları arasında yürütülen çalışmada şempanzeleri her gün 8 ile 12 saat arasında değişen bir süre boyunca izlemeye alarak GPS (küresel konumlama sistemi) aracılığıyla ve davranışların gözlenmesiyle elde edilen verileri bir araya getirdiler.
Elde edilen veriler şempanzelerin kendi yerleşim alanlarının sınırlarına doğru yol alırlarken tepelere tırmanma eğilimlerinin, merkeze doğru ilerledikleri sürece kıyasla, daha ağır bastığını ortaya koyuyordu. Şempanzeler tepelerdeyken, dinleme becerilerini kısıtlayacak gürültülü işlerle uğraşmak yerine, sessizce beklemeyi yeğliyorlardı.
Araştırmada şempanzelerin genelde düşmanları uzakta olduğunda yükseklerden inerek çekişmeli alanlara girdiklerine tanık olundu. Bu durum onların çatışmayı önlemek için tepelerden yararlandıklarına işaret ediyordu. Ne var ki, kimi zaman saldırıya geçme olanağını ele geçirmek amacıyla da tepelere çıktıkları oluyordu.
Güç dengesi önemli
Lemoine, iki topluluktan üyelerin karşılaşmaları durumunda güç dengesinin-her iki topluluktan üyelerin sayısının-bir tarafın şiddeti kızıştırıp kızıştırmaması açısından önemli bir unsur olabileceğinin altını çizerek, “Şempanzeler koşulların saldırıya geçme çekincesini göze almaya değecek nitelikte olup olmadığına karar verirlerken yüksek alanlardan yararlanıyorlar,” diyor.
Araştırma kapsamında yalnızca Tai Ulusal Parkı’ndaki şempanzeler incelenmiş olsa da, Lemoine başka şempanzelerin de-yaşadıkları alana göre değişse bile-özünde aynı taktikten yararlandıklarını düşünüyor.
Şempanzelerin yaşam alanlarını genişletmelerine yarayan bu karmaşık bilişsel becerilerinin doğal seçilimin bir sonucu olabileceğini düşünüyor ve bu yüzden söz konusu savaş taktiklerinin evrimsel kökenlere dayandığını dile getirerek, “Burada bir olasılıkla tarih öncesi avcı-toplayıcı topluluklarda var olan küçük ölçekli savaş öncesi durumların izlerine tanık oluyoruz,” diyor.
Rita Urgan
