Son yirmi yıl içinde 3 korona virüs hayvandan, insana bulaştı: SARS, MERS ve SARS- CoV-2. Aynı zamanda Çin ve Doğu Asya’daki yarasa popülasyonlarında daha çok sayıda koronavirüsün bulunduğu da biliniyor. Halen yayılmaya devam eden SARS-VoV-2’nin de büyük bir olasılıkla yarasadan bulaştığı sanılıyor.
Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden Yassine Souilmi ve ekibi modern zamanlarda yaşanan koronavirüs salgınlarının ilk salgınlar olmadığını buldu. Araştırma çerçevesinde dünya genelinde 26 farklı popülasyondan, 2500 kişinin kalıtımı karşılaştırılıp, analiz edildi. Analizler sırasında geçmişte koronavirüsle temas etmiş genler arandı. ‘Türümüzün evrimsel tarihi boyunca, doğal seçilim genellikle virüslerle etkileşime giren proteinleri tercih etmiş. Örneğin bağışıklık sistemimizi geliştirdikleri ya da virüslerin hücrelere girmeleri için gerekli oldukları için’ diye açıklıyor uzmanlar. Aralarında SARS-Cov-2’de dahil olmak üzere bu virüs etkileşimli proteinlerden (VİP) 420 tanesi bilinmekte. Bu proteinler virüs baskısı altında bulunan topluma avantaj sağladığı için, genleri bir salgında öncelikli olarak aktarılır ve bu popülasyonun kalıtımına yerleşirler.
Tam tersi olarak da bu tür genlerin ortaya çıkışıyla, bir insan grubunun ayıklanma baskısıyla koronavirüsle temas halinde olup olmadığı da okunabiliyor. Araştırmacılar gerçekten de aradıklarını buldular. Koronavirüs VIP analizleri, bu tür protein birikiminin birçok Doğu Asya topluluklarında bulunduğunu gösteriyor. Oysa diğer bölgelerdeki topluluklarda bu işaret eksik. Doğu Asyalılarda yaygın olarak görülen gen varyantları ayrıca koronavirüsle bağlantılı proteinlere göre uzmanlaşmış. Bu da Doğu Asyalıların atalarında bile koronavirüsle ilişkili proteinler için güçlü bir ayıklanmanın meydana geldiği anlamına geliyor. Yani Doğu Asya’da geçmişte bir zaman uzun süre devam eden bir koronavirüs salgınının yaşanmış olması gerekiyor.
Peki ama ne zaman? Bu sorunun yanıtını bulmak isteyen araştırmacılar, koronavirüsle ilgili 42 geni ayrıntılı bir şekilde inceledi. Bu şekilde elde edilen sonuca göre koronavirüsle ilişkili proteinlerle ilgili pozitif ayıklanma 24.000 yıl önce, 900 kuşak önce yaşanmış. Mutasyonların motiflerine göre de taş devrinde yaşanan bu salgının birkaç kuşak devam ettiği anlaşıldı. Çünkü başlangıçta nadir bulunan alellerin ayıklanmasını bu kadar çok artmaya yönlendirmenin tek yolu buydu. Daha sonra ayıklanma baskısı, nüfusun büyük ölçüde bağışıklık kazanması nedeniyle azalmış. Doğu Asyalıların kalıtımlarına 200 kuşaktır, koronavirüsle ilişkili gen varyantı eklenmemiş. Genetik veriler koronavirüsün bin yıllar önce hayvandan insana bulaştığını ve büyük salgınlara neden olduğunu kanıtlıyor. Taş devrindeki salgının da Doğu Asya’da meydana gelmiş olması rastlantısal değil. Çünkü bu bölge günümüzde dek hayvandan insana bulaşan koronavirüslerin çıkış merkezi oldu. Geçmişteki ilkel virüsler hakkında öğrendiklerimizle gelecekteki pandemiler konusunda yardımcı olabilecek evrimsel bilgiler ediniyoruz diye açıklıyor bilim insanları.
Nilgün Özbaşaran Dede
