Bir zamanlar TÜBİTAK!

Müfit Akyos Y
Bir zamanlar TÜBİTAK!

Ülkemizin bilim ve teknoloji tarihini yazacak olanların 1990-2000 döneminde bilimsel altyapımıza yapılan yatırımların yanı sıra ulusal yenilik sistemimizin oluşması için atılan önemli adımlarda TÜBİTAK’ın oynadığı rol için özel bir bölüm ayırmaları gerekecektir.  TÜBİTAK 2003 yılı ve sonrasında yapılan siyasi müdahaleler ve “liyakatsiz” başkanlar marifetiyle Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı-BSTB’na bağlı bir kuruma dönüşmüştür. Bu arada “toplu personel alımları ve toplu çıkarmalarla kurum hafızası sıfırlanmıştır”.

TÜBİTAK’ın 1990’lı Yıllarda Türk Bilim ve Teknolojisine Öncülük Ettiği Alanlar[1] başlıklı kitabı hazırlayan C. Güner Omay, “Bana göre yaşadığım dönem TÜBİTAK’ın yükselmesi, Türk bilim ve teknolojisine öncülük etme dönemiydi. Yukarıda kurum hafızasının sıfırlandığını söylemiştim. Bu durumda Türkiye bilim-teknoloji tarihini yazacak kişilerin bilgi ve belge bulmaları çok zorlaşacak, dolayısıyla bu gerçeklerin yazılması güçleşecektir.” diyerek o dönemde yaşayanların ağzından başarı öykülerini tarihe not düşmektedir. Sayın Omay’ın TÜBİTAK’ta Yönetim Kurulu (1988-1993) ve Bilim Kurulu Üyeliği (1993-2001) yapmış olması kitabı daha da değerli kılmaktadır.

Kitapta 12 başlık var. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (Fikret Yücel),   kuruluşundan (1991) itibaren ulusal yenilik sisteminde etkin bir rol üstlendi.  Türkiye Bilimler Akademisi - TÜBA – Kuruluş Öyküsü (Prof. Dr. İlhan Tekeli). 1993’te kurulan Akademi, 2001’de “Türkiye’nin 18 yıllık Akademi deneyimini sonlandıran” KHK ile BTSB’ye bağlandı. TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi  (Prof. Dr. Zeki Aslan), 1997’de açılan gözlemevi ülkemizde astronomi ve astrofizik araştırma altyapısına güçlü bir destek oluşturdu.  Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü  (Doç. Dr. C. Güner Omay), kökeninde 1974 Kıbrıs Barış Harekatı sonucu ortaya çıkan “kripto cihazı” geliştirilmesi gereksinimi olan süreç Enstitüye evrildi...


Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi-ULAKBİM (Doç. Dr. Tuğrul Yılmaz), üniversite ve araştırma kurumlarının yüksek kapasiteli ağlarla birbirlerine bağlanmaları gereksinimini karşılamak amacıyla 1996’da kuruldu. Teknoloji İzleme ve Değerlendirme Başkanlığı – TİDEB (Müfit Akyos), sanayi Ar-Ge faaliyetlerinin arttırılması amacıyla hibe desteklerini yürütmek üzere 1995 yılında kuruldu. Üniversite-Sanayi Ortak Araştırma Merkezleri Programı – ÜSAMP (Mahmut Kiper), 1996-2006 arasında uygulandı ve üniversite-sanayi odaklı altyapıların ve işbirliklerinin kurulmasında önemli işlevi oldu. MAM Teknopark ve Teknoloji Geliştirme Merkezi (Ömer Kaymakçalan), ülkemizin uluslararası ölçütlerde ilk teknopark kurulmasının öyküsü...

TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları projesi (Prof. Dr. M. Ali Alpar), 1993’de TÜBİTAK Bilim Kurulu’nun aldığı ilk kararlardan biriyle başlatıldı. Görevleri arasında bilimi halka tanıtmak da olan TÜBİTAK’ın bu en güçlü aracı, 2013’de yetişkinler için popüler bilim kitapları yayınlamaktan vazgeçilmesiyle son buldu. Uluslararası Bilimsel Yayınları Teşvik Programı (Halime Atamer), bilimsel gelişmişlik göstergelerinden birisi olan bilimsel yayınların sayısını arttırmak amacıyla 1986’da başlatılan teşvikler 1993’de geliştirildi.  Savunma Sanayi Araştırma Geliştirme Enstitüsü – SAGE  (Gökmen Mahmutyazıcıoğlu), 1972’de kurulan Enstitü’nün günümüze uzanan öğrenme süreci bir başarı öyküsüdür. Ankara Rüzgar Tüneli (Emel Özdemir), 1950’de kuruldu ancak son 15 yılda kullanılabildi.

Bütün bu başlıklar son 15 yılda kaybettiklerimizi daha iyi anlamamız için yeterli örnek oluşturmaktadır sanırım. Yalnızca bu bile tarihe bir not olan kitabı edinmeniz ve okumanız için yeterli bir neden olsa gerek.

Müfit Akyos

[1] BİTAV-Bilimsel ve Teknik Araştırma Vakfı Yayını

*Bu yazı HBT'nin 47. sayısında yayınlanmıştır.


Müfit Akyos