Gizemli nörolojik bir vaka!
Hayatı matematikle geçti, fakat birdenbire hiçbir rakamı okuyamaz oldu, yalnızca harfleri okuyordu. Sinirbilimciler, vakayı inceleyip bilincin köklerine indi ve bilgi ile bilinç arasındaki ilişkiyle ilgili çok önemli ipuçlarına erişti.
Kısaca RFS olarak bilinen erkek bir hastanın, rakamları anlamsız, karmakarışık figürler olarak görmesine karşın harfleri okuyabilmesi sinirbilimcileri harekete geçirdi. Bu gizemli sorunun nedenlerini araştıran araştırmacılar, bulgu ve yorumlarını Proceedings of the National Academy of Sciences’da yayımladılar. Bilinçli farkındalığın beyinde nasıl oluştuğunu bu vaka yardımıyla çözmeye çalışan Allen Enstitüsü’nden sinirbilimci Christof Koch, “Bu vaka, biliş (bilgi) ile bilincin arasındaki bağlantının kopması sonucu ortaya nasıl bir tablo çıktığını gösteren çok iyi bir örnek oluşturuyor” diyor.
Hastanın vaka analizi
Jeoloji mühendisi olan 60’lı yaşlarındaki RFS, Ekim 2010’da baş ağrısı, unutkanlık, titreme ve yürüme zorluğu gibi sorunlar yaşamaya başladı. Doktorlar bu şikayetlerinin nedeni hakkında farklı yorumlarda bulunmakla birlikte sonunda RFS’nin beyin hücrelerinin ölümüne yol açan Kortikobazal Sendromu denilen hastalığa yakalandığını keşfettiler.
Hastalık ilerledikçe rakamlar RFS’ye tuhaf görünmeye başladı. Örneğin 4 anlamsız bir şekilden ibaretti. Mesleği gereği yaşamı matematikle iç içe geçmiş biri için bu korkunç bir durumdu. Üstelik bu hastalık yüzünden yalnızca mesleğini yapamaz hale gelmekle kalmamış, aynı zamanda fiyat etiketlerini okuyamaz, otomobilinin hız göstergelerini takip edemez, kaldığı otellerde kapı numaralarını okuyamaz olmuştu.
İlginç olan RFS’nin aritmetik hesaplarını ve diğer matematiksel işlemleri zihninde yapabiliyor olmasıydı. Daha da ilginci 2’den 9’a kadar tüm rakamları karmakarışık şekiller olarak görmesine karşın 0 ve 1’i normal görmesiydi. Bunun nedeni büyük bir olasılıkla 1 ve 0’ın harflere benzemesiydi.
RFS’in bilime büyük katkısı
Bu ilginç vakayı incelemek isteyen Johns Hopkins Üniversitesi’nden (JHU) sinirbilimciler Michael McCloskey, Teresa Schubert ve David Rothlein yaptıkları bir deneyde RFS’nin köpükten kestikleri 8 rakamına dokunmasını sağladılar ve dokunma duyusunun yardımıyla rakamı tanıyıp tanımadığını test ettiler. Ne yazık ki RFS rakamı tanıyamadı. Schubert’e göre bunun nedeni beynin görmeye, diğer duyulara kıyasla öncelik tanımasıydı.
RFS’nin gönüllü olarak katıldığı bu deneylerde ilginç bir gelişme daha yaşandı. RFS’nin sorunu basit bir görsel kusur olarak değerlendirilemezdi. Her şeyden önce RFS, rakamların şeklini hangi yöne çevrilirse çevrilsin net bir şekilde görüyor, ama sayı olarak yorumlayamıyordu. Bilinçsiz beyin devreleri ne zaman bir rakamı kaydetse, her şey karmakarışık hale geliyordu. Ancak harflerde bu sorun yaşanmıyordu. Schubert’e göre bunun anlamı şuydu: “Beyinde rakamları işlemden geçiren özel bir modül bulunur. RFS’den rakamların yerine geçen yeni figürlerle hesap yapmasını istedik. RFS bu yeni figürleri rakamların yerine koyabildi ve tanıdı. Demek ki daha yüksek düzeyli matematik yeteneğinde en ufak bir bozulma yaşanmamıştı.”
Bilinçli farkındalık nasıl oluşur?
RFS’in bilime en büyük katkısı, bilinçli farkındalığın nasıl oluştuğuna ışık tutmasıydı. Başka bir deneyde JHU’den bilim insanları RFS’ye üzerine surat resimleri yapıştırılmış büyük boyutta rakamlar ve harfler gösterdiler. RFS hem rakamların, hem de harflerin üzerindeki surat çizimlerini gördüğünü söyledi. Deney sırasında alınan beyin EEG’sinde de yüz tanıma ilgili beyin dalgası (N170) tespit edildi.
Koch bunun anlamını şöyle açıklıyor: “Yüksek düzeyli bilişsel işlem ve bilinç birbirinden bağımsızdır. Biri olmadan diğeri var olabilir.”
Ne yazık ki RFS üzerinde ileri deneyler yapmak isteyen bilim insanlarının bu arzuları gerçekleşemedi. RFS’nin durumu giderek kötüleştiği için konuşma ve hareket etme yetenekleri kayboldu.
Reyhan Oksay
