Salda Gölü’nü özel kılan beyaz kumu ve karnabahar yapılı stramatolitleri artık olmayacak.
Salda göl suyundaki syanobakterilerin yıllar süren emeği boşa gitti. Syanobakteriler yıllarca çalışıp, karnabahar yapılı hidromagnezit oluşturmak için çaba sarf ettiler. Ama bu çabaları bugünlerde, yüzbinlerce insanın onları ayakları altına alıp, çiğnemeleriyle son bulmuş oldu.
6 Eylül 2019 tarihli HBT Dergisi 180. sayısında, Eşref Atabey'in "Dünya’da tek olan Salda Gölü’nün önemi" başlıklı makalesinde Salda Gölü’nün özellikleri, onu önemli kılan şeyin ne olduğunu ve önlemlerle ilgili öneriler sıralanmıştı.
Aradan geçen bir yıllık zaman diliminde Salda Gölü’nde bilim insanlarının önerileri bir tarafa bırakılarak, adete Salda Gölü’nün tahrip olması için davetiye çıkartıldı. Önce Millet Bahçesi yapma amacıyla bir özel şirket Salda Gölü beyaz kumlarının bir bölümünü taşıdı, tepkiler üzerine bir ekip kurularak günlerce şirketin taşıdığı kumlar geri, sahile alındığı yere titizlikle serildi.
1,4 milyon ziyaretçi
Sonrasında ise Burdur Valisi, ‘’beyaz kumsalı ve turkuaz suyuyla ''Türkiye'nin Maldivleri'' olarak ünlenen Salda Gölü'ne gelin çağrısında bulundu. Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesinin (NASA) sosyal medya hesaplarından birinde yaptığı Salda Gölü paylaşımına dikkati çekerek, insanoğlunun henüz Mars'a gidemediği, "Salda Gölü, Mars'taki Jezero Krateri ile jeolojik benzerliklere sahiptir; diyor; NASA diyerek, İnsanoğlu henüz Mars'a gidemiyor ama siz çıkın çıkın Salda Gölümüze gelin" ifadelerini kullanmasından sonra, insanların merakı bir kat daha artmış, bir ayda 250.000 kişi gölü ziyaret etmiş. 2019 yılında Salda Gölü’nü ziyaret edenlerin sayısı 1.400.000 kişiymiş.
Salda Gölü’ne gelen bu insanlar hidromagnezit oluşumlarının bulunduğu sahil kumu üzerinde yürüyerek, bebek arabalarıyla dolaşarak, şifalı diye kıyıya çukurlar açarak, kıyıda suyun içine girerek stromatolitleri, oluşmakta olan magnezyumlu çamurları, syanobakterileri çiğnediler, ezdiler adeta yok ettiler. Doğal güzelliği, bembeyaz kumsalı, beyaz, mavi, yeşil ve turkuaz rengi, güncel hidromanyezit oluşumu, fauna ve flora açısından, Dünyada tek olan Salda Gölü can çekişiyor.
İlgi büyüyecek
Salda Gölü’ne davet çağrısına, HBT Dergisi, 14 Ağustos 2020 tarih, 229’uncu sayısında yayımlanan, ‘’Jezero Krateri’ndeki (Mars) yaşam arayışında’’ başlıklı Nurgül Çelik Balcı tarafından kaleme alınan makalede belirtilen ‘’Mars’a gönderilen keşif aracı ile Jezero Krateri’nde yaşamın izleri aranacak. Mars’ta Jezero Krateri’ndeki yaşam arayışında Salda Gölü’nün önemi neden büyük? İkisi arasında benzer mikrobiyal işaretlerin varlığı tartışılıyor. Ülkemiz ve tüm dünya için öncelikli korunması gereken Salda Gölü, bizleri zamanda yolculuğa çıkararak 4 milyar yıl önceki Jezero Krateri’nin kenarına taşıyabilir. Salda Gölü sayesinde insanoğlunun merak ettiği en gizemli soruların cevabına ulaşmak için kapılar aralanıyor diyebiliriz’’ öngörüsü de Salda Gölü’ne ilgiyi daha da artıracağa benziyor.
Bu yazıda Salda Gölü ile Jezero Krateri şekli ile benzerlik sunabilir, ancak kayaç tipi, oluşum mekanizması, fiziko-kimyasal şartları ve mikrobiyolojik yönüyle tartışma götürür düzeydedir. Anolojik yönden benzerlik kurulabilir, ancak homoloji yapılamaz. Çünkü zaman bakımından, çevre taşlarının yapısı bakımından böyle bir benzetmeyi yapamayız. Derinliği ve şekli benzetilebilir.
Türkiye’de farklı jeolojik zamanlarda syanobakteri etkinliğinde oluşmuş stramatolitler ve mikrobialitler vardır. Örneğin Salda Gölü gibi bazik olan Van Gölü’nde dev mikrobialit sütunları gölün dibinde bulunmaktadır.
Salda Göl suyu pH’ı 8,5-9,2 ile baziktir. Ortalama toplam alkalinite yaklaşık 1700 mg/l; magnezyum 321,5 mg/l, sodyum 344,1 mg/l ve kalsiyum 16,9 mg/l’dir. Bu bazik ortamda syanobakteriler kıyıda güneş ışığı fotosenteziyle yana doğru büyüyen karnabahar yapılı stramatolitleri, göl dibinde ise derinlerde gün ışığına doğru büyüyen yukarı doğru sütunsu yapılı stramatolitleri oluştururlar. Nitekim göl dibinde sütunsu mikrobialitler bulunmaktadır.
İnsan trafiği engellenmeli
İnsanların kıyıda dolaşmaları, suya girmeleri suyun alkalitesini de bozmakta, kirliliğe yol açmakta, hidromagnezit oluşumu için gerekli olan magnezyumlu çamuru çiğneyerek, ezerek syanobakterilerin stramatolit yapıları oluşturması engellenmiş ve yok edilmiş olmaktadır. Hidromanyeziti oluşturan çamurların kaynağı magnezyum ve kalsiyumca zenginleşen yüzey sularıdır.
Bu meteorik sular aracılığıyla göl ortamına taşınan magnezyum, mavi-yeşil algler olarak bilinen syanobakteri ve diyatoma florası tarafından fotosentez yoluyla hidromanyezit olarak çökeltilir. Göl suyunun yüksek alkali değeri hidromanyezit çökelimi için uygun koşullar oluşturmaktadır. Magnezyumlu çamurlar gölde hemen oluşan bir jeolojik olay değildir, yıllarca süreç devam etmektedir.
Salda Gölü’ndeki insan trafiği engellenmezse, eğer bu şekilde tahribat devam ederse göl kıyısındaki beyaz kumları ve karnabahar yapılı stramatolitleri bir daha göremeyebiliriz.
Dr. Eşref Atabey / Jeoloji Yüksek Mühendisi & Prof. Dr. Ali Demirsoy / Biyolog
Kaynaklar:
Eşref Atabey. 2019. Dünya’da tek olan salda Gölü’nün önemi. HBT, 6
Eylül 2019, sayı: 180, sayfa: 16-22.
Nurgül Çelik Balcı. 2020.Jezero Krateri’ndeki (Mars) yaşam arayışında
Salda Gölü’nün önemi. HBT Sayı 229 - 14 Temmuz 2020 12-13.
Nurgül Balcı, Cansu Demirel ve Mehmet Ali Kurt. 2018. Salda Gölü’nün
jeomikrobiyolojisi ve güncel stromatolit oluşumunda mikrobiyal etkiler. Yerbilimleri, 39 (1), 19-40.
Elife Akgül, Korhan Çakır, Hafize Funda Kavurmacı, Bilge Karaman,
Devrim Erşen ve Yıldırım Güngör. 2017. Güncel hidromanyezit stromatolitleri ve Salda Gölü. 70. Türkiye Jeoloji Kurultayı 10-14 Nisan 2017.
Erol Kesici, Kutsal Kesici ve Cevdan Kesici. 2018. Salda gölü korunan alanının sürdürülebilirliği. Doğanın sesi. Yıl:1 Sayı:1, Sayfa: 3-11.
https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/burdur-valisi-arslantastan-salda-golu-cagrisi-/1928545
