HBT’nin 5.yılında aslında onun öncesindeki Cumhuriyet Bilim-Teknik ekiyle birlikte neredeyse 34 yıllık bir yayını kutluyoruz. Cumhuriyet gazetesinin bir dönemki yöneticilerinin Bilim-Teknik ekini kaldırmaları bence yanlıştı ama bu derginin bağımsız olarak yaşamasına yol açtı. İyi oldu.
Türkiye’de her zaman halkın popüler bilim yayınlarına ilgisi olmuştur. Osmanlı’nın son döneminden itibaren popüler bilim kitapları çevrilmiş, zaman zaman süreli yayınlar olmuştur. Milli Eğitim Bakanlığı’nın Hasan Ali Yücel dönemindeki klasik kitap yayınlarında o dönemin halk için yazılmış önemli bilim kitapları da yer almıştı. O dönemlerde en etkili yayınevi olan Varlık Yayınları, çocuklar için Doğan Kardeş kitapları da popüler bilim çevirilerine yer vermişti. Aylık süreli yayın olarak yıllardır TÜBİTAK Bilim ve Teknik dergisi var. Darwin tartışması ve TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplarının sayısını azaltan, alanları daraltan değişikliklerden beri bu mecranın yayın politikasının bağımsız ve bilime göre olmasına gölge düştü. Ayrıca aylık değil haftalık bir bilim yayınının işlevi farklı, her zaman ilgi göreceğini umarım.
Popüler bilim yayıncılığı ince bir iştir, okurlar kadar yazarları, editörleri ve yayıncıları da zaman içinde eğitir ve geliştirir. Bilimin ve matematiğin zor, anlaşılmaz, sıkıcı ve ürkütücü olduğu yanlış temsilini yerleştiren şekilci eğitim sistemleri bilimi hem merak edip hem de anlayamayacağını sanan insanlar yetiştiriyor.
Bilimin ne olduğunu nasıl yapıldığını ve tarihi ya da güncel bilimsel araştırma sonuçlarının pekala kolay anlatılıp keyifle okunmasının mümkün olduğunu göstererek bilim haberlerini aktarmak popüler bilim yayıncılığının birinci ve geleneksel işlevi.
Popüler bilim yayıncılığının çoğu zaman çaktırmadan bazen da çaktırarak yaptığı bir diğer işlevi daha var. Bu da günümüzde ve tarih boyu, zaman zaman, ülkemizde ve dünyanın başka yerlerinde öne çıkan aklın reddine karşı aklı, sağduyuyu savunmak.
Bilimdeki tartışmalar birçok siyasi tartışmalar gibi, içeriğinden farklı siyasi ve ekonomik çıkarlara dönük yüzeysel polemik ve münazaralar değil, bir içerikle ilgili, kanıtlara ve gözlemlere dayanarak sonuca varılan, üzerinde anlaşılabilen konular. Bu niteliği, yani akılcı düşünce tarzını örneklediği için bilimi izlemek ve herkes için bilimi anlatmak aslında dolaylı olarak da önemli bir hizmet veriyor.
Ali Alpar
Başkan, Bilim Akademisi
