Bu popüler sorunun yanıtını sinirbilimde arayanlar büyük bir olasılıkla düş kırıklığı yaşayacaklar. Son araştırmalar, insanların beyinlerinin iki yarısını da benzer yoğunlukta kullandığını gösteriyor.
Genel kanıya göre sol beyin daha yaratıcı ve sanatkâr, sağ beyin ise daha düzenli ve mantıksaldır. Google’da “sağ beyin mi baskın, yoksa sol beyin mi” sorusunu arattığınızda konuyla ilgili sonsuz blog yazısı, hangi beyninizin hangi yarıküresinin daha baskın olduğunu ve dolayısıyla nasıl bir insan olduğunuzu söyleyen testler bulabilirsiniz.
Ancak gerçek bilim, sağ beynin ya da sol beynin baskın çalışması gibi bir durumun söz konusu olmadığını söylüyor. PLOS One dergisinde 2013 yılında yayınlanan iki yıl süren bir araştırmada 1000’den fazla insanın beynini inceleyen araştırmacılar, bireyler arasında beynin herhangi bir yarıküresinin daha baskın olduğuna dair herhangi bir farklılık gözlemlemedi. Ancak beynin iki yarıküresi arasında bir fark olduğu doğru. Beyninizin bir yarısı diğerine göre baskın olmayabilir ancak beynin sol ve sağ olmak üzere iki bölüme ayrıldığı bir gerçek. Bu iki yarıküre de birbiri ile aynı olmamasına rağmen oldukça benzer; yani bir yarıda gerçekleşen işlemler diğer yarıda da gerçekleşir.
20. yüzyılın en tanınmış beyin uzmanlarından Dr. Harold Wolff, beynin iki tarafının da duyguları, istekleri ve güdüleri ifade etme, öğrenme, bellek, mantık, hayal kırıklığı ve başarısızlığa karşı sabrını koruma ve etkilerinden derhal kurtulma; etkili ve nitelikli savunma reaksiyonlarını devam ettirme kapasitelerine sahip olduğunu söylüyor. Bu karmaşık tanımla vermek istediği mesaj son derece basit: Beyninizin, sizi insan yapan her özelliği beynin iki tarafında da bulunuyor.
Bunun kanıtını 3 aylık bir bebeğin beyninin bir yarısının çıkartılması sonucu gelişen olaylarda görmek mümkün. Çocuk normal hafıza ve karakter gelişimini sürdürebilmiş. Cleveland Clinic’e göre bu işlem ağır epilepsi ve diğer hastalıkların görülmesi durumunda uygulanıyor ve içinde bulunduğumuz yüzyılda yüzlerce kez uygulanmış.
Peki fark nerede?
Beynin iki yarısı arasındaki fark ne? Montreal’deki McGill Üniversitesi’nden sinirbilimci Bruno Dubuc’un geliştirdiği “The Brain from Top to Bottom” isimli internet sitesine göre genel olarak açıklamak gerekirse beyninizin sol tarafı vücudunuzun sağ tarafını, beyninizin sağ tarafı ise vücudunuzun sol tarafını kontrol ediyor. Görme konusunda ise işler daha da karışıyor: İki gözün de sol taraflarındaki sinirler beynin sol tarafına bağlanırken, gözlerin sağ taraflarındaki sinirler ise beynin sağ tarafına bağlanıyor.
19. yüzyılda Dr. Pierre Broca ve Dr. Karl Wernicke adlı iki sinibilimci, konuşma konusunda sorun yaşayan kişilerin genellikle beyinlerinin sol tarafındaki bazı belirli bölgelerin hasarlı olduğunu gördü. Araştırmacılar bu iki bölgenin dilin işlenmesinde çok önemli bir rol üstlendikleri sonucuna vararak dil yetisinin beynin sol tarafına bağlı olduğunu dünyaya duyurdular. Beynin sol tarafının daha yaratıcı, sağ tarafının ise daha analitik olduğu düşüncesinin kökeninde muhtemelen bu araştırma yatıyor.
Ne var ki Broca ve Wernicke’nin oluşturduğu bu asimetrk düzen her beyinde aynı değil. Sağ elini kullanan kişilerin %5’inde ana dil işleme merkezi beynin sağ tarafındayken, sol elini kullanan kişilerin %30’unda da bu merkezler beynin sağ tarafında bulunuyor. Ayrıca çoğu insanda konuşma konusunda beynin iki kısmı da devreye giriyor. Ayrıca beyninin sol tarafı hasarlı kişiler sağ yarıyı kullanarak da konuşmayı yeniden öğrenebilirler. Araştırmacılar beynin iki yarısı arasındaki ve beyinlerinde farklı türden asimetriler bulunan kişiler arasındaki farklılıkları incelemeyi sürdürüyor. İnsanların sağ beyinli ya da sol beyinli olarak ayırmak da efsaneden başka bir şey değil.
Sevda Deniz Karali
Bu yazı HBT'nin 104. sayısında yayınlanmıştır.
