Genç başlangıçlı demans için risk önerileri nelerdir?

29 Nisan 2024

Bunama gençlerde de önemli. Yeni bulgulara göre belirli bir genetik özelliğin yanısıra, düşük eğitim düzeyi, düşük sosyoekonomik durum, alkolizm ve işitme bozukluğunun demans riskini artırdığını gösterdi. Ayrıca inme geçirmiş olmak, diyabet, kalp hastalığı, düşük vitamin D düzeyi, kas fonksiyonlarının yetersizliğini gösteren zayıf el kavrama gücü ve ayağa kalkmakla tansiyonun düşmesi de risk faktörleri arasında...

Demans (bunama) bir ileri yaş hastalığı olarak görülür. Gerçekte de ileri yaş, demans gelişimi için bir risk faktörüdür; ilerleyen yaşla birlikte demans sıklığı üstel bir biçimde artar. Bununla birlikte bazı bireylerde demans erken yaşta (65 yaş altında) başlar. Dünya genelinde 65 yaş öncesinde başlayan demans sıklığı 100.000 nüfusta 119 bireydir ve yaklaşık 4 milyon kişide genç başlangıçlı demans vardır.

Demans üzerine araştırmalar genellikle ileri yaştaki hastaları konu edinir. Yakın zamana dek genç başlangıçlı demansın daha çok genetik faktörlerle ilişkili olarak geliştiği görüşü baskındı ve yaşam koşullarının etkisine dair bilinenler sınırlıydı.

Üretkenliğin devam ettiği 65 yaş altında bilişsel yetilerin kaybının birey ve toplum üzerine etkileri büyüktür ve bu yaş grubunda demansın önlenmesi için alınabilecek tedbirlerin belirlenmesi önemlidir.

Geçtiğimiz günlerde 65 yaş altı bireylerde demans için risk faktörlerini araştıran bir çalışmanın bulguları yayınlandı. Yaklaşık 350.000 bireyin dahil edildiği çalışmanın sonuçları, genç başlangıçlı demansın salt genetik faktörlerle ilişkili olarak ortaya çıktığı görüşünün geçerliliğini yitirmesine neden oldu, çünkü bu yaş grubunda da yaşam stili özellikleri de- mans gelişimi riskiyle ilişkili bulundu.

Bulgulara göre belirli bir genetik özelliğin (apolipoprotein ε4 alleli) yanı sıra, düşük eğitim düzeyi, düşük sosyoekonomik durum, alkolizm ve işitme bozukluğunun demans riskini artırdığını gösterdi. Ayrıca inme geçirmiş olmak, diyabet, kalp hastalığı, düşük vitamin D düzeyi, kas fonksiyonlarının yetersizliğini gösteren zayıf el kavrama gücü ve ortostatik hipotansiyon yani ayağa kalkmakla tansiyonun düşmesi de risk faktörleri arasında. Bunlara ek olarak ruh sağlığının da önemli bir rolü var çünkü depresyon ve sosyal izolasyon da demans gelişimi riskini artırıyor.

Çalışmanın sonuçları, ileri yaşlara benzer biçimde 65 yaş altında da demans gelişiminden korunmak için sağlıklı yaşam prensiplerinin benimsenmesinin önemine işaret ediyor.

Özlem Kayım Yıldız

*Bu yazı, HBT Dergi 405. sayıda yayınlanmıştır.