Teknoloji transfer ofisleri: Üniversitelerin altın yumurtlayan kazları mı? (II)

Müfit Akyos
Teknoloji transfer ofisleri: Üniversitelerin altın yumurtlayan kazları mı? (II)

Genel bir değerlendirme ile üniversite üst yönetimlerinin bir bölümü TTO’lara “altın yumurtlayan kaz” beklentisi ile bakmaktadırlar. Büyükçe bir grubun ise konudan bihaber olduğu söylenebilir. Üniversite TTO’larının varlıkları bütünüyle “rektör hocanın” iki dudağı arasında dersek abartma sayılmamalıdır. Her iki durumun içerdiği olumsuzluklar nedeniyle TTO’ların yönetim biçimlerinin, üniversitelerle ilişkileri korunmakla birlikte daha ticari yapılara dönüştürülebilecek esnekliğe kavuşturulmaları tartışılmalıdır.

TTO’ların başarımında ana ölçütün, teknoloji ve/veya ürüne dönüştürülen üniversitelerin bilgi üretiminin “ticarileştirilmesi” oranı olduğu varsayımından hareketle uluslararası düzeyde genel kabul gören bazı endekslere bakılabilir. Bunlardan Nature Endeksi(1) en iyi değil ama en iyi bilim yapılan üniversiteleri ve bilim kurumlarını sıralıyor.

İlk üç sırayı Harvard (925,15), Stanford (646,44) ve MIT’nin (560,07) aldığı ilk onda Çin’den dört üniversite, Birleşik Krallık’tan Oxford ve Cambridge ve Japonya’dan Tokyo Üniversitesi var. 130’u devlet ve 73’ü vakıf üniversitesi olmak üzere toplam 203 üniversitesi bulunan Türkiye’den ilk 500 içinde tek bir üniversite yok! Türkiye 374 yayınla 50 ülke içinde 39. sırada (2020).


Bu verilerden hareketle üniversitelerinizin bilgi üretimi ilk 500’de bile olmayacak ama neredeyse bütün üniversitelerinizin TTO’su olacak. Gerçeğin bu karamsarlığını TTO’ların başarımları, çıktıları ve kendilerinin ifade ettiği sorunları da destekliyor.(2)

Makalelerin niteliğini belirleyen tek ölçütün ürüne (patente?) dönüşmesi olmadığı açıktır. THE Yüksek Öğrenim Etki Sıralaması(3) değerlendirmesinde, Endüstri ve yenilikle ilgili araştırmalara ve altyapı, Patentler, Üniversite kökenli filiz firmalar - spin-offs, Sanayiden sağlanan araştırma gelirleri (%38,4; en yüksek oran) ölçütleri yer almaktadır.

“Sanayiden sağlanan gelir değerlendirmeleri” ölçütüne göre ilk üç sırada; University of Oxford, California Institute of Technology ve University of Cambridge yer almaktadır. Ülkemizden ise en yakın 401 – 500 aralığında Çankaya ve Sabancı Üniversiteleri vardır. Patent ve bununla ilgili değişik ölçütleri esas alan Reuters yenilikçi üniversite sıralamasında ise ilk 10’da ABD’den dokuz, Avrupa’dan bir (KU Leuven, Belçika) üniversite vardır. Asya’dan Pohang University of Science & Technology - Güney Kore 12. sıradadır.

Yukarıdaki kaynaklardan üniversitelerin dünya ölçeğinde konumlarının bir fotoğrafı sunulmaya çalışılmıştır. Ülkemiz adına fotoğrafı tamamlamak ve bir kıyaslama yapabilmemize yardımcı olmak üzere, Türkiye Patent Haritası, Hazırlayan: patent effect, Mart 2020 yayınından derlenen birkaç veriyi ekleyelim; top [ilk] 20 patent vekil firma listesinde yer alan toplam Patentpreneurslere(4) ait yayınlanan toplam patent sayısı 518’dir.

Üniversitelerden yaklaşık beş yılda (2015-31.12.2019) lisanslanan/devredilen sadece 55 patent söz konusudur.

Patentpreneurs veri tabanında yer alan 369 patentli start-up firmanın 99’u Akademik Spin-off’tur [start-up? M.A] (%27).

20 teknoparkın yayınlanmış tekil patent/faydalı model başvuru rakamlarının toplamı; 1530, ortalaması ise 76,5’dır (31.12.2019).

Yukarıda özetlenerek verilen verilere kıyaslamalı olarak göz atıldığında ülkemiz adına dünya ölçeğinde bir başarıdan söz edebilmek için çok erkendir. Uyguladığımız araçların yeterliliği ve bütünselliği, uygulayıcı kurumların yetkinliği, arz ve talebin yeterliliği yakın gelecek için umut verici olmasa da eldekiler üzerine düşünmek, eleştirel değerlendirmeler yapmak, olanaklı ise iyileştirmek, değilse mutlaka yeniden inşa etmek gerekmektedir.

Müfit Akyos / [email protected]

(1) Nature Endeksi, 82 bilimsel dergide yayınlanan bir kurumun veya ülkenin makalelere katkısına dayanmaktadır.
(2) Ayrıntılar için: usimp.org.tr
(3) https://www.timeshighereducation.com/university-impact-rankings-2020-methodology
(4) Patentpreneurs: En az 1 patent/faydalı model başvurusu veya tescil belgesine sahip olan startup firmalardır (maks. 10 yaşında).

Bu yazı HBT'nin 221. sayısında yayınlanmıştır.

Müfit Akyos