Geçen hafta, e-sigaralara bir giriş yapmış ve sigaranın tarihinden, daha az zararlı sigara üretme çabalarının işe yaramadığından söz etmiştim. Ayrıca sigara ve e-sigara devlerinin yeni ortaklıklarından söz etmiş ve bu büyük ekonomik gücün e-sigarayı nasıl yeni bir kar aracına dönüştürmeye çalıştıklarına vurgu yapmıştım.
Geçen haftaki yazımı okuyanlar, PHILIP MORRIS, ALTRIA ve JUUL firmalarının ürkütücü ortaklıklarını hatırlayacaklardır.
Son 10 yılda e-sigara satışları tam 14 kat arttı. 2018 yılında yapılan bir çalışma, ABD’de lise öğrencilerinin %21’inin e-sigara kullandığını gösteriyordu. Bu oran 2017 yılında çok daha düşüktü (% 11). E- sigara sektörünün pazar değeri, 2018 yılında 11 milyar dolara ulaşmış durumda. Bu artış sürerse 2024 yılında değerin 18 milyar dolara yükseleceği ön görülüyor.
E-sigaranın bu inanılmaz yükselişi, sağlık otoritelerini de rahatsız etmeye başladı. ABD’nin sağlık otoritesi FDA, JUUL şirketinin e-sigara satış ve tanıtımında temel kuralları ihlal ettiğini belirterek bu şirketi uyardı. ABD’nin kanun ve düzenlemelerine göre, herhangi bir tütün ürünün daha az zararlı olduğunu belirterek pazarlama yapılamıyor. JUUL firması, hem internet sitesinde, hem de bazı okullarda e-sigaranın normal sigaraya göre çok daha az zararlı, hatta tamamen güvenilir olduğunu belirten ifadeler kullanıyor. FDA, halen uyardığı JUUL firmasının ek belgeler sunması ve savunmasını yapmasını bekliyor. JUUL firmasının insanların beynine kazımaya çalıştığı şu; “madem sigarayı bırakamıyorsun, o halde e-sigara ile riskini azalt..!”
Bu aslında en büyük tuzak. İnsanların kendilerine daha az zarar vererek riski azalttığını düşündükleri filtreli sigara, light sigara gibi örnekleri düşünürsek ne kadar dikkatli olunması gerektiği ortaya çıkıyor.
Gerçekten de, son günlerde yaşananlara bakarsak dikkatli olmak gerektiği uyarısı haklı görünüyor.
Geçtiğimiz Haziran ayından itibaren, ABD’de toplam 33 eyalette ve 450 kişide e-sigara kullanımına bağlı solunum rahatsızlıkları rapor edildi. Bu kişilerin bir kısmı hastaneye yatmak zorunda kaldı, solunum yetmezliği nedeniyle oksijen ve yoğun bakım desteği almaları gerekti. Bu hastalar arasında e-sigara ile ilişkili olduğu sanılan nedenlerle 6 ölüm rapor edildi. Asıl önemlisi bu hastaların önemli bir bölümünün genç yaşlarda olmasıydı.
Hastaneye başvuran hastaların en önemli bulgularından biri göğüs ağrısıydı. Bunun yanısıra nefes almada zorluk, kusma ve yorgunluk gibi bulgular da izlenmişti ve bu yakınmalar ilerleyiciydi. Hastaların izlemini yapan hekimler, onların antibiyotik vb tedavilere dirençli olduklarını ve bu durumun klinik tabloya neden olan şeyin infeksiyon olma olasılığını azalttığını ileri sürüyorlardı. Aslında bu uzmanlar, öncelikli olarak e-sigaranın bu klinik tablodan sorumlu olabileceğini söylemek istiyorlardı. Onlara göre e-sigaradaki kimi toksik maddeler ortaya çıkan rahatsızlıklardan sorumluydu.
Hastalardan alınan 100 örnek FDA tarafından incelemeye alındı. Bu hastalarından bazılarının örneklerinde marihuanada bulunan tetrahidrokanabinol yani kanabinoid yağının bulunduğunu gösteriyordu. Bu etken maddenin, e-sigaralara tüketiciler tarafından eklendiği ve görülen rahatsızlıkların bu nedenle ortaya çıktığını ileri sürenler var. Marihuana eklenen e-sigaralarda yüksek oranda vitamin E asetat bulunduğu da bildirildi. Bu bulgu durumun ciddiyetini daha da artırıyor. Çünkü cilde zarar vermemesine rağmen vitamin E asetatın buhar halinin akciğerlerde hasara neden olduğu bildiriliyor.
Yine de tüm sorumluluğu e-sigaraya eklenen marihuanaya yüklemek tam doğru olmayabilir. E-sigara da bulunan kurşun gibi ağır metallerin ve organik partiküllerin akciğerlerde inflamasyon nedeni olduğu ve kansere yol açabileceğini gösteren önemli bulgular var.
Tüm bu gelişmeler üzerine ABD’de hastalık kontrol merkezi (CDC), e-sigaranın gençler ve hamileler tarafından kullanılmamasını gerektiğini bildirdi. Aynı merkez, e-sigara kullanan kişilerin, öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı gibi şikayetler açısından dikkatli olmalarını, bu şikayetlerin görülmesi durumunda doktora başvurmalarını önerdi.
Haftaya e-sigara konusuna devam edeceğim.
Mustafa Çetiner / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 183. sayısında yayınlanmıştır.