“Vitamin” konusunda daha önce çok yazdım. Hem tıbbi bakış açısıyla, hem de sosyal ve ekonomik olarak. Tekrarlamak gereksiz ama özetle inancım şudur; Vitamin çılgınlığının temelinde daha sağlıklı olmak değil daha çok para harcatmak, birilerinin daha fazla para kazanmasını sağlamak var.
Neden mi böyle düşünüyorum.
Çünkü literatür verileri oldukça ikna edici.
Daha önce yazmıştım, vitaminler, kanser, kalp ve dolaşım sistemi hastalıkları riskini ve bu hastalıkların neden olduğu ölümleri azaltmıyor (Archive of Internal Medicine, February, 2009).
C vitamini kullanımı nezle grip tedavisinde işe yaramıyor, (Turner RB ve ark, New Engl J Med 353:341-348,2005 ve Mandell G ve ark. Principles and Practice of Infectious Disease, 2005)
Hatırlatmaya devam edeyim, daha birkaç ay önce yazdım, yüksek miktarda omega-3 kullanan kişilerde prostat kanseri riski artıyor.
Aşırı miktarda E vitamini kullananlarda kanser riskinin arttığı ileri sürülüyor (SELECT çalışması)
Daha bitmedi, şimdi sıkı durun.
Ağustos 2017’de onkoloji uzmanlarının en güvendiği dergilerden biri olan Journal of Clinical Oncology’de VITAL isimli yeni bir çalışma yayınlandı.
Bu çalışmaya yaşları 50-76 arasında değişen toplam 77.118 kişi dahil edilmiş, iyi bir denek sayısı bu.
Çalışma sonucuna bakarsanız, erkeklerde 10 yıl süreyle yüksek doz B6 ve B12 vitamini alındığında akciğer kanserine yakalanma riski artıyor. Özellikle sigara kullanan kişilerde risk çok daha belirgin oluyor.
Bu çalışma sonucunda kadınlarda erkeklerde olduğu gibi bir risk artışının görülmediğini de ekleyelim.
Tabii akla gelen ilk sorulardan biri şu, peki ama yüksek doz B6 ve B12 vitamini dendiğinde ne anlamak gerekir?
Amerika Birleşik Devletlerinin Ulusal Kanser Enstitüsü tanımına bakacak olursanız, 51 yaşın üzerinde erkeklerde B6 vitamin gereksinimi 1.7 mg, kadınlarda1.5 mg, B12 vitamini gereksinimi ise günde 2.4 mikrogram. Bu dozların üzerindeki tüm vitamin dozlarını aşırı doz saymak gerekir. Belirtmek isterim, özellikle B12 vitaminin kullanımı son yıllarda çok yaygınlaştı. Çünkü yapılan çalışmalar, özellikle yaşlı hasta gruplarında B12 kullanımı ile bellek fonksiyonlarının düzeldiğini, entelektüel performansın arttığını gösterdi.
B grubu vitaminlerin kullanım rahatlığının bir diğer nedeni de suda eriyen vitaminlerin yüksekliğinin yağda eriyen D vitamini benzeri vitaminlerde olduğu gibi klinik hastalıklara neden olmaması. Yani “istediğin kadar kullanabilirsin, fazlasının bir zararı olmuyor” inancı. Ancak görüldüğü gibi yüksek doz kullanım riskler taşıyor işte.
B6 ve B12 vitamini için söylenenler beta karoten için de söyleniyor.
Yapılan çalışmalar, beta karoten içeren meyve ve sebzelerin tüketilmesinin kansere karşı koruyucu olduğunu göstermişti. Ancak bazı çalışmalar, beta karotenin vitamin olarak destek ürünü gibi yüksek dozda tüketildiğinde özellikle sigara içenlerde akciğer kanseri riskini arttırdığını ortaya koydu.
Vitaminler hakkında bunca olumsuz literatürü paylaştıktan sonra belirtmek zorundayım, kimi akademisyenler bu klinik çalışmaları gereksiz akademik bir takıntı olarak görüyor ve medyanın aslında bu bulguları abarttığını, çalışmaların tasarımlarında da sıkıntılar olduğunu ileri sürüyor. Bana sorarsanız asıl yararları ile ilgili bir abartma ve takıntı söz konusu, ayrı bir tartışma konusu bu.
Kendi adıma şu kadarını belirtmek isterim; sağlıklı olmanın yolu sağlıklı ve dengeli beslenmeden geçiyor, özel durumlar dışında bu tür vitamin desteklerinin ilaç gibi kullanılmasının en azından “yarar” sağlamadığını söylemek yanlış olmaz.
Unutmayın, Amerikan Kardiyoloji Derneği bile, hastalar için hazırladıkları rehberde, kalp hastalığı riskine karşı “omega -3 preparatları kullanın” diyemedi, omega-3’ün doğal olarak en çok bulunduğu besin olduğundan haftada iki kez balık tüketilmesini önerdi.
Mustafa Çetiner / [email protected]
Bu yazı HBT'nin 79. sayısında yayınlanmıştır.