Çağımızın belasından kurtuluş yok mu?
Dünyada her yıl yaklaşık 500.000 kişi, antimikrobiyal ilaçlara direnç gösteren organizmalar yüzünden ölüyor. Dünya Sağlık Örgütü 2050 yılında bu sayının 10 milyonu bulabileceğini söylüyor. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) ise yayınladığı yeni raporda halk sağlığını tehdit eden organizmalara, biri mantar diğeri bakteri olmak üzere iki yeni organizma eklendi: Tehlike büyük!
Antimikrobiyal ilaçlar modern tıpta kritik bir rol oynuyor. Rutin olarak bulaşıcı hastalıkları tedavi etmek için ve ameliyat sonrası önleyici olarak uygulanan ilaçlar sayesinde ortalama yaşam beklentisinin ortalama 20 yıl arttığını biliyoruz. Ancak organizmalar bizden daha akıllı! Evrim sayesinde ilaçlara direnç göstermekte ustalaşıyorlar. Bu sebeple de antimikrobiyal ilaçlara direnç gösteren organizmalar tüm dünyada hızla yayılıyor.
Öyle ki Amerika Birleşik Devletleri'nde 3 milyona yakın insan, ilaca dirençli bakteri ve mantarların neden olduğu enfeksiyonların tedavisine karşılık vermekte zorluk çekiyor. Ve yaklaşık 35.000 kişi yeni bir hükümet raporuna göre ölüyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre bunun dünya genelindeki karşılığı yaklaşık 500.000 kişi! Üstelik 2050 yılında bu ölümlerin 10 milyonu bulabileceği WHO tarafından da teyit ediliyor. Ezcümle, antimikrobiyal ilaç direnciyle mücadele, bugün insanlığın karşılaştığı en acil sorunlardan biri.
Antimikrobiyal ilaçlara direncin yayılmasında %18’lik azalma var, ama…
Bu konuda yeni gelişmeler var. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) 2013’te hazırladığı son raporunu, 700’den fazla hastaneden gelen son altı yıllık elektronik sağlık kayıtlarını da kullanarak revize etti. Bu süreçte ilaca dirençli enfeksiyonlardan kaynaklanan yıllık ölüm sayısının yaklaşık 44.000 olduğu tahmin ediliyor. Daha önceki tahmin olan 23.000 ölümün neredeyse iki katı. Tehlike çok büyük!
Hiçbir şeyin bir canlının yaşamından daha önemli olmamasıyla birlikte antibiyotik direncinin hasta başına 29.000$’a kadar maliyeti söz konusu. Sadece ABD’de toplamda yaklaşık 20 milyar dolarlık ekonomik kayıptan bahsediyoruz. Buna karşın CDC'den antimikrobiyal direnç konusunda kıdemli bir danışman olan Michael Craig, tipik olarak hastanelerle ilişkilendirilen ilaca dirençli mikropların yayılmasında %18’lik bir azalma olduğunu söylüyor.
Ancak CDC’nin verilerinin yetersiz olduğunu savunanlar da var. Sözgelimi, St. Louis’deki Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden araştırmacılar, Infection Control & Hospital Epidemiology’de yayımladıkları bir makalede, farklı metodolojiler kullanarak 2010’da ABD’de 150 binden fazla insanın ilaca dirençli mikroplar yüzünden öldüğünü ortaya koydu.
Washington'daki Biyoloji İnovasyon Organizasyonu’nun (BIO) bulaşıcı hastalık politikaları direktörü Greg Frank, “CDC'nin yeni rakamları, antibiyotik direnci yükünün değerlendirilmesinde mükemmel bir ilerlemeyi temsil ediyor, ancak halen büyük etkisi hafife alınıyor” dedi. Bunun arkasındaki savunu ise ilaca dirençli organizmalar çoğu zaman yetersiz bildirildiği için buna bağlı olarak gelişen enfeksiyonlara sahip birçok hastanın ölüm nedeni olarak başka sağlık sorunlarının gösterilmesi.
İki yeni halk sağlığı tehdidi: Bir bakteri ve bir mantar
Üstelik ilaca dirençli organizmalara yenileri ekleniyor. Son CDC raporunda, kurumun acil halk sağlığı tehditleri olarak gördüğü bakteri ve mantarlar listesine iki yeni dirençli organizma daha eklendiği görülüyor. Bir mantar suşu olan Candida auris ve karbapenem antibiyotiğine dirençli bir bakteri olan Acinetobacter. Listede daha önce karbapenemlere dirençli olan Clostridioides difficile ile ilaca dirençli Neisseria gonorrhoeae ve Enterobacteriaceae bakterileri vardı.
Bir teoriye göre, Candida’nın daha önce tıbbi olarak bilinmeyen bir mantardan dünya çapında sağlık tehdidine hızla geçişi, iklim değişikliğinden kaynaklanıyor olabilir.
Listeye yeni eklenen Acinetobacter bakterisinin çoğunlukla sağlık tesislerinde yayıldığı ve zatürree ve idrar yolu enfeksiyonlarına neden olduğu belirtiliyor. Bir de Candida auris mantarı var. Hastalarda ağır ve ölümcül enfeksiyonlara neden olan C. auris ile ilgili konuşan Craig, “2013'teki son raporumuzu yazarken adını bile bilmediğimiz bir patojen” dedi ve ekledi, “O zamandan beri dünyayı dolaştı ve birçok enfeksiyon ve ölüme neden oldu.” Bir teoriye göre, Candida’nın daha önce tıbbi olarak bilinmeyen bir mantardan dünya çapında sağlık tehdidine hızla geçişi, iklim değişikliğinden kaynaklanıyor olabilir.
Antimikrobiyal direnç nasıl artıyor?
Doğal seleksiyonun yanı sıra yanlış tanı, gereksiz reçeteler, hastalar tarafından yanlış antibiyotik kullanımı ve hayvansal gıda üretiminde büyüme teşviki için antibiyotik kullanımı gibi durumlar, antibiyotik direncini bugün tıp tarihinin en büyük sorunlarından biri haline getiriyor. Bununla birlikte iklim değişikliğinin bu sorundaki etkisi de çeşitli çalışmalarla ortaya konmuş durumda.
İlaçlarla organizmalar arasında savaş nasıl işliyor?
Enfeksiyon kaptığımız an, vücudumuz akyuvar üreterek bakterilerle savaşmaya başlar. Genelde başarılı olsa da bazı durumlarda vücudumuz bakterilerle baş edemez. Bu noktada dışarıdan aldığımız antibiyotikler devreye girer. Penisilin bunlardan biridir. İçinde Beta lactam halkası adı verilen bir yapı bulunan penisilin, bakterinin hücre duvarına hücum ederek onu tahrip eder. Bakteri buna karşı koyarak bu tahribatı onarır. Bununla da kalmayıp penisilindeki Beta lactam halkasını yok edecek enzimler salgılar. Penisilin ise bu enzimlerin salgılanmasını önleyerek bakteriye üstün gelmeye çalışır. Bu savaşın galibi yaşam ya da ölümdür.
Yazı: Batuhan Sarıcan / [email protected]
Kaynakça
https://www.livescience.com/microbe-spreads-antibiotic-resistance-to-bacteria.html
https://www.sciencedaily.com/terms/antibiotic_resistance.htm
https://www.cdc.gov/features/antibiotic-resistance-global/index.html
https://www.sciencenews.org/article/climate-change-could-raise-risk-deadly-fungal-infections-humans
