Gelecekteki uzay yolculukları yıllarca sürebilecek. Bu durumda astronotlar neyle beslenecekler? Büyük bir olasılıkla yalnızca hazır yiyeceklerle değil. Bilim insanları astronotların taze sebze de yiyebilmeleri için kolları sıvadı bile. Kısa bir süre önce dünyaya dönen astronot Scott Kelly bir videoda Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (UUİ) taze Akdeniz salatası yerken görülmüştü. Akdeniz salatası, besleyici bir toprak paketinde kırmızı ve mavi LED lambalarıyla aydınlatılarak UUİ’de yetiştirilmişti.
Bitkilerin büyümeleri için su, ışık ve belli başlı besleyici maddelere ihtiyaçları vardır. Fakat uzayda bunları bulmak kolay değildir ve bu yüzden de bu değerli kaynakların, atıkları yeniden değerlendirilebilir şekilde kullanılması gerekiyor. Botanikçi Ray Wheeler, NASA’da bu konu üzerinde 1988 yılından beri çalışıyor. Taze salata dışında çiçek de yetiştirmeye yarayan sistem “Veggie”yi UUİ’de deneyen de o olmuştu. Wheeler patates, tatlı patates, buğday ve soya fasulyesinin de uygun adaylar olduğu söylüyor. En azından patatesle ilgili deneyler söz konusu.
NASA’nın Cape Canaveral tesislerindeki bir biyokütle üretim deposunda, dış dünyaya tamamen kapalı bir şekilde patates yetiştiriliyor. Yapay ışık altında büyüyen patates bitkileri kullanılmayan fazla suyu ve besleyici maddelerini, eğik olarak yerleştirilen dikim kaselerinde topluyorlar. NASA öte yandan Merritt adasındaki Kennedy Uzay Merkezi’nde mesela Mars’taki bir yaşam modülüne kenetlenebilecek bir bitki modülü üzerinde çalışıyor. Tüp benzeri mini serada bitkiler yaklaşık olarak 20 metrekarelik bir alanda, özel raflarda yer kaplamayacak şekilde yetiştirilecek.
Burada en önemli konu elbette ki ışık. Çünkü güneşten çok uzakta yer alan Mars, dünyamızın neredeyse yarısı kadar güneş ışığı alıyor. Ayrıca Mars’ta güneş ışığının büyük bir kısmını engelleyecek şiddetli toz fırtınaları da yaşanıyor. Ayrıca kuvvetli morötesi ışınının, farklı hava basıncının ve değişen kütle çekiminin bitkiler üzerindeki etkileri de bilinmiyor henüz. Bu konuda Alman araştırmacılarının bir projeleri var. “Eu-CROPIS projesiyle 2017 yılına dek, yörüngeye mini seralı bir araştırma uydusu gönderilecek. İki modülde farklı kütle çekim kuvvetleri yaratılacak. Uzmanlar, Mars ve Ay’daki koşulları oluşturacaklarını söylüyor. Aynı ekip ayrıca idrarı, gübreye dönüştürecek bir biyolojik filtreleme sistemi de geliştirmiş.
Kaynak: www.nasa.gov/offices/oct/feature/the-real-martian-technologies-our-little-green-friends/
