Y
İnsan beyni gerçekten küçülüyor mu?
İnsan beyninin hacmi son iki milyon yıl içerisinde neredeyse dört kat arttı. Fakat Holosen devresine girildikten sonra insan beyninin hacminin artık artmadığına hatta belki azalmakta olduğuna ilişkin birtakım bulgular mevcut. Bu konudaki araştırmaların birçoğu ciddi yöntemsel sınırlılıklara sahip. Örneğin, 2021 yılında antropolog DeSilva ve arkadaşları (https://doi.org/10.3389/fevo.2021.742639), y...
Teknoloji transfer ofisleri, bilgi ve kalkınma (I)
Üniversitelerin bilgi üretmek ve eğitim temel işlevlerinin doğrudan veya dolaylı olarak ülkelerin toplumsal kalkınmasına etki etmesi beklenir. 1980’ler sonrasında artan küreselleşme baskısı ile büyüme ve rekabet gücü kazandırmanın öne çıkması ve bilginin üretimin temel girdileri içindeki yerinin giderek artması üniversitelerden beklentileri de değiştirdi. Artık bilginin doğrudan ve daha hızlı üret...
Ekolasyon: Yankı ile konum belirleme
Ekolokasyon, ses ya da elektromagnetik dalgaları kullanarak, cisimlerin yerleri, hızları, yönleri, boyutları ve yapısı (malzemesi) gibi özelliklerini belirleme yöntemine deniyor. Bu amaçla ortama kısa süreli ve güçlü bir ses ya da elektromagnetik dalga gönderiliyor ve bunun çeşitli cisimler ve engellere çarpıp geri yansımaları, yani ekoları (yankıları) algılanıyor. Gönderilen ile alınan sinyalleri...
Doğa-kültür ikileminde aktivizm
Geçtiğimiz ayın en yankı uyandıran olaylarından biri Birleşik Krallık merkezli iklim aktivistleri gruplarından biri olan Just Stop Oil hareketinin Londra’daki National Gallery’de yer alan Van Gogh’un Ayçiçekleri resmine çorba fırlatmasıydı. Tepki ve tartışmalar çığ gibi büyürken sonrasında Monet ve Vermeer’in birer eseri de resmi de bu eylemden nasibini aldı. Dünya ve yaşamı korumayı amaçlayan ken...
Yapay zekanın henüz çözemediği problem
Çalışma alanım, yapay zekanın bir alt alanı, bilgisayarla görme. 2014 senesinde, alanımızda bir konferanstan davet aldım: Önümüzdeki 10 yılda bilgisayarla görme ne konularda çalışmalı? Çözülmedik hangi problemler var? Ne alanda çalışmalıyız? Bu konuda bir konuşma yapmak üzere düşünüp, işaret dili tanıma konusunu seçtim. 1980’li yıllarda, yüksek lisans tezimi konuşma tanıma konusunda yapmıştım. O z...
Dayanışma ve insani yardım süreçlerinde yenilikçilik
Yenilikçilik (inovasyon), küreselleşme ile bir kez daha öne çıkartıldığında (tökezleyen kapitalizmin bir çıkış yolu olarak görülerek), kapitalizmin kutsalı pazar bağlamında tanımlanıp girişimcilikten ayrılmaz bir kavram olarak değerlendirildi. Oysa ki, küreselleşme saldırısı nedeniyle kurumların, yeniliğin sosyal/toplumsal boyutunu da piyasaya emanet etmesinin olumsuz sonuçları, son olarak korona ...
Şarkıların tadı, çiçeklerin sesi, öpücüğün rengi olduğunda: Sinestezi
Bir türdeki duysal deneyimin (örneğin görsel) ikinci tür bir duysal deneyimi (örneğin işitsel) tetiklemesi ve ikili duyu olarak algılanması şeklinde tanımlanabilecek bir nörolojik fenomen olan sinesteziye ‘’duyuların birleşimi’’ de denebilir [Yunanca ‘’syn’’ (birlikte) + ‘’ aisthēsis’’ (hissetme)]. Duysal deneyimler bilinçli ve istemsizdir ve görsel, işitsel, dokunsal veya tatla ilgili olabilir. Ö...
Jacques Monod: Rastlantı ve gereklilik
Bu zor karantina günlerinde hepimiz Covid-19 la kalkıp, onunla yatarken, çareyi de bilimden özellikle yaşam bilimlerinden bekliyoruz. Bu yazımızda moleküler biyolojinin ve biyoteknolojinin temellerini atan Nobel’li büyük bilim insanı Jacques Monod’nun yaşamı ve eserlerinden söz edecek ve onlardan dersler çıkaracağız. Viruslerle savaşımda ona çok şey borçluyuz. Geçenlerde çok severek ve bilgilenere...
“İnsan özgürlüğe mahkum, çünkü yaratılmadı.”
Bazen insanlar bana “Yaratıcı bir tanrıya inanmıyorsan, yaşamın bir anlamı olamaz. O halde felsefe yaparak neyi arıyorsun?” diye soruyor. Yaratıcı bir tanrı ve belirli bir kozmik plan yoksa, yaşamın nedeni veya mutlak bir anlamı olmayabilir doğru. Ama henüz kısa olan yaşam tecrübemde öğrendiğim bir şey var, aynı şeylere bakıyor ve aynı şeyleri görmüyoruz. Şeyler hakkındaki yargılarımız o şeyin ken...