Plastik Yönetim Endeksi 2021

Melih Baş Y
Plastik Yönetim Endeksi 2021

Economist Impact ve Nippon Vakfı’nın ortak insiyatifi olan Back Blue tarafından “Plastic Yönetimi Endeksi : Plastiklerin sürdürülebilir kullanımı ve etkili yönetiminin değerlendirilmesi” (PMI 2021) adlı bir rapor yayınlandı. (meraklısı için bağlantı adresi şöyle: https://backtoblueinitiative.com/plastics-management-index-whitepaper/)

NASIL BİR ENDEKS?

Derecelendirmede bir ülkenin plastikler optimal olarak üretilirken ve plastik kaynak olarak kullanılırken plastiklerin yanlış kullanmasını enazlama kapasitesi değerlendirilmiş.


Endekste üç başlıkta (yönetişim, sistemik kapasite ve sosyal paydaşlarla bağlılık) 12 gösterge ve 44 alt gösterge yer alıyor. Ayrıca endeks çalışması plastik kullanımı ve tutumuna karşı bir yönetici ve tüketici ile de desteklenmiş.

Endeks, plastik kullanımına ilişkin artan küresel ilgiye koşut olarak, plastik kullanımının nasıl sürdürülebilir olarak yönetilebileceğine dikkat çekmek üzere tasarlanmış. Economist Impact’in yöneticisi Naka Konda bu endeksi beşikten mezara (döngüsel-M.B.) tüm sürecin ölçümüne ilişkin bir araç olarak ürettiklerini belirtiyor ve endekste iyi puan alan ülkelerin sorunu tümüyle çözdükleri anlamının çıkarılmaması gerektiğinin de altını çiziyor.

ENDEKS SIRALAMASI

Endekste 5 kıtadan 25 ülke derecelendirmeye tabi tutularak sıralanmış. Bu 25 ülkenin puanları ve sıraları Tablo 1’de verilmiştir.

Tablo 1 : 25 ülkenin sıralamaları ve puanları

ÇOK YÜKSEK 1 Almanya 87
  2 Japonya 85
  3 Fransa 79
  4 Birleşik Krallık 78
  5 ABD 77
  6 İsveç 76
YÜKSEK 7 Avustralya 72
  8 Finlandiya 71
  9 Şili 69
  10 Çin 63
  11 Vietnam 60
  12 Tayland 60
  13 Malezya 59
    ORTALAMA 57
  14 Brezilya 56
  15 Gana 52
ORTA 16 Endonezya 47
  17= Rusya 46
  17= Güney Afrika 46
  19 Arjantin 42
  20 Hindistan 42
  21 Meksika 39
  22 Mısır 34
  23 Kenya 29
  24 Ürdün 28
DÜŞÜK 25 Nijerya 21

 

Sıralamaya ait genel bulgulara bakılırsa;

  • Almanya en iyi durumda.
  • Avrupa lider durumdayken plastiğin yarısını üreten Asya geriden geliyor.
  • Dünyanın en büyük plastik üreticisi Çin, plastik yönetimini geliştiriyor ama sosyal paydaşların beklentilerini karşılamada gerilerde.
  • Düşük gelirli ülkelerin çoğu mücadele verip duruyorlar. Vietnam ve Gana yüksek kategorisine giren bir performans göstermeyi becermişler.

İŞLETMELER MESELEYİ NASIL GÖRÜYORLAR?

Çalışmada şöyle sonuçlar çıkmış:

  • İşletmelerin yüzde 85’i çalışanlarını plastik atıkları genel atıklardan ayırmaya teşvik ediyorlar.
  • İşletmelerin yüzde 75’i plastiklerin sürdürülebilir kullanımının işletmelerindeki sürdürülebilirlik planı için önemli veya çok önemli olduğunu düşünüyorlar.
  • İşletmelerin yüzde 68’inde işletmenin KSS (Kurumsal Sosyal Sorumluluk) programlarının bir parçası olarak sorumlu plastik üretim ve kullanımı veya plastik atık yönetimi mevcut.
  • Beri yandan işletmelerin çoğu niyetlerini eyleme dönüştürmüş değiller. Örneğin işletmelerin yüzde 39’u plastik amabalajı azaltmada, yüzde 35’i plastik ambalajın ikamesini kullanmada ve yüzde 62’si üretilebilir ürün tasarımında hiçbir şey yapmamış!

ETKİLİ PLASTİK YÖNETİMİNİN TEMELLERİ

Bu konuda raporda vurgulanan hususlar şöyle:

  • Daha iyi plastik atık yönetimi için yönetişim şart.
  • Ülkenin sistemik kapasitesini arttırmak için plastik atık yönetimi alt yaısını ve kanallarını oluşturması gerekiyor.
  • Plastik atık yönetimi için sosyal paydaşların (hükümet, işletmeler, medya ve tüketiciler vd.) işbirliği içinde çalışmaları zorunlu.

DÖNGÜSEL PLASTİKLER EKONOMİSİ

Raporda döngüsel ekonomi kavramı plastiklere uyarlanarak kimi hususların altı çizilmiş.

  •   Eğer döngüsel ekonomi gerçekleştirilmek isteniyorsa değersiz plastik atıklar değerli hale getirilmeli.
  • Geriye kazanım her derde deva değildir. Plastikler tekrar kullanılırken veya geriye kazanılırken (yakma vs.) çevre kirliliği yaratmayacak biçimde olmalı, olanaklıysa alternatif malzemeler tercih edilmelidir.
  • Mekanik geriye kazanma, sınıflama vb. işlemler çöplüklerde depolamaya göre genelde pahalıdır, hele de kimi ülkelerdeki gibi alt yapı yetersizse! Ayrıca kimi zaman birincil hammadde geriye kazanılmış hammaddeden daha ucuza gelebilmektedir. (Tabii sosyal maliyetleri hesaba katmazsak! M.B.)
  • Plastiklerin kimyasal olarak geriye kazanılabilecek biçimde tasarımı hem maliyetleri aşağı çekebilir hem de kalite kaybını önler.
  • Tüketicilerin dörtte birinden fazlası geriye kazanmanın yararlarına ait bilgiye sahip değiller. Bu konuda çaba harcanmalıdır.

SONSÖZ

Sonsözü The Nippon Vakfı Y.K. Başkanı Yohei Sasakawa’ya bırakalım: “ Dünyanın plastiklerle ilgili gitmekte oldukları yol basitçe ifade etmek gerekirse sürdürülebilir değildir. Halen plastik sızıntıları okyanuslarımıza (fazlaca – M.B.) konuşulmayan zararlar vermektedir. Plastiklerin karmaşık yaşam döngüsü bağlamında PMI umut ederim ki, küresel olarak nerede olduğumuzu, daha etkili ve sorumlu yönetimde nerede ne yapmamız gerektiğine ışık tutar.”

Prof. Dr. Melih Baş

Melih Baş