Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile başlayan yeni küresel süreç ekonomik, siyasi, enerji, gıda ve jeopolitik açıdan evrilerek ve değişerek ilerliyor. Kesin olan bir şey varsa o da hiçbir şeyin artık eskisi gibi olmayacağı... Liberal düzenin ölüm çanları mı? Jeopolitik kuantum sıçraması mı? Yaptırımlar ve Rusya’nın yaptırımlara misillemeleri... Kapıdaki gıda krizi... Enerji ve emtia ne olacak?
Dünya stagflasyonist dönemin içine girdi bile. Gerilim daha da yükselirse neler olabilir? Kısacası bizi nasıl bir dünya bekliyor? Uzmanlar ve değerlendirmeleri ile bir dosya hazırladık.
Peki durum gerçekten o kadar umutsuz mu? ABD-Rusya-Çin üçgenindeki hegemonik rekabet gerçeğinin farkında olarak yine de daha müreffeh ve istikrarlı yeni bir dünya düzeni yaratmak mümkün mü? Kriz kahini ekonomist Nouriel Roubini ve Dani Rodrik’in görüşleri de var.
Rusya-Ukrayna savaşının çıkma gerekçesi ulusal güvenlik. Tarihsel sürece baktığımızda birçok savaşa, çatışmaya da gerekçe olarak ‘ulusal güvenliğin” gösterildiği biliniyor. Dani Rodrik önemli saptama yapıyor: “Büyük güçlerin ulusal güvenliklerini vurguladığı bir sistem temelde kırılgandır ve öyle olacaktır”.
Ve tabii Türkiye, diğer ülkeler ve tavırları... Özlem Yüzak hazırladı.
Savaşta kripto paraların rolü ne?
Kripto paralar bu sefer de savaştan veya savaşın getirdiği ekonomik yaptırımlardan kaçmak için kullanılıyor. Yani hem Ruslar hem de Ukraynalılar bunu kullanılıyor. Peki ama nasıl?
Ukrayna-Rusya Savaşı’nda insanlar ölüyor, milyonlarcası ise mülteci oldu. Bu süreçte hisse değerleri artan savunma sanayi devleri ise kârlarını misliyle katlıyor. Batuhan Sarıcan hazırladı. Birbirine bu kadar yakın iki ülke, çok benzer iki kültür. Ama savaşıyorlar. Ya dilleri? Ukraynaca ve Rusça birbirine ne kadar benziyor? Dergimizde...
Tanol Türkoğlu da ‘Savaş ve kadın’ başlıklı yazısında ‘Interneti pis savaşınıza, iki yüzlü politikalarınıza, yalan- dolandan ibaret iletişim mecralarınıza alet etmeyin!’ çağrısı yapıyor.
Doğan Kuban hocanın yine eski bir yazısı. “Türkiye’nin gelecek sorunu üretime ilişkin” diyor: “Önce nüfusu doyurmak, sonra barındırmak ve sağlığını sağlamak. Bunun iklim kontrolü ve enerji üretimiyle ilgili bir alt yapısı var. Devletin bu bağlamda çok ciddi programları olmalı. Ama kimse bilmiyor. Ne var ki bu toplumun yarın için plan yapma yeteneğinin pek olmadığını yakından biliyoruz.
Kadınlar akademik yönetimden dışlanıyor. Lale Akarun yazısında “üniversite yönetim kurulunda hiç kadın yok: Bir erkekler kulübü görüntüsünde’ diyor ve kadın yönetici azlığını ‘Sistematik dışlanma’ olarak tanımlıyor.
Çip üretimi. Müfit Akyos’un geçen haftaki yazısının konusunu bu hafta Ali Akurgal sürdürdü. “Bir türlü, seri üretime yönelik bir çip fabrikamız olamadı. Son yıllarda bu gelişmenin de söndüğünü görüyoruz. Nedeni, ülkesinde yaşamaktan soğuyan Türk tasarımcıların, zâten iş yaptıkları yabancı firmaların ülkelerine göçmesi” diyor.
Mustafa Çetiner de göç konusunu ve nitelikli beyinlerin ülkeden soğutulmasını sağlıkçılar bağlamında ele aldı.
“Delinin biri” Nobel Ödülü kazandı
Bu haftaki kahramanımız akıllı, hayatını genlere adamış bir bilim insanı. Bir kadın. Adı Barbara Mcclintock. Çalışmaları, o zamana kadar bilinenleri adeta alt üst ettiği için de bilim sahasındaki devrimcilerden biri sayılabilir. Çalışmalarını sempozyumda anlattığı zaman, “deli mi bu?” tepkileriyle karşılandı. Bunun üzerine çalışmalarını uzun yayınlamaktan bir süre çekindi. Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. H. Kadircan Keskinbora’nın kaleminden.
Emekli öğretim üyelerinden nasıl etkin şekilde yararlanılabilir? Prof. Dr. İbrahim Ortaş, dünyadaki gelişmiş üniversitelerin birçoğunda “emeritus” profesörlerin emeklilik yaşını geçmiş de olsalar bilimsel etkinliklerini sürdürdüklerini ve akademik çevrede el üstünde tutulduklarını anlatıyor.
Koronavirüs azalıyor ama dikkat
Tüm dünyada COVID’den ölümler ve yeni vakalar azalmaya başladı. Ama dikkat. Hatırlatma dozunun koruyuculuğu 2 aydan sonra azalıyor...Ve çocuklarda antikor düzeyleri hayli düşük... Covid-29 için burun spreyleri klinik deney aşamasına geçti. Reyhan Oksay derledi.
Yılda 1.2 milyon ölüm... Nedeni: Antibiyotiğe dirençli bakteri. The Lancet’te yayımlanan analiz önemli. Antibiyotik kullanırken çok dikkat edilmeli.
Lejyoner hastalığı hakkında bir fikriniz var mı. Aslında tehdit yanı başımızda, hergün kullandığımız su sistemlerinde. Kültür Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ayşın Çotuk su sistemlerinin güvenli kullanılması için ve bakımları için yapılması gerekenleri yazdı.
Şiddetin sıradanlaşması
‘Başkalarına saygı göstermeyen, onların hak ve hukukunu hiçe sayan, doğayı ve diğer canlıları bile çıkarları doğrultusunda acımasızca katledebilen kişilerin temel özellikleridir vicdansızlık ve eşduyumsuzluk’ diyor . Prof. Dr. Mustafa Yıldız ve ekliyor: Her iki kişilik özelliğini yapısında barındıran Adolf Hitler’in insanlığa yaptığı zulümler tarihin belleğine kazınmıştır.
Uzay ve Havacılık Günleri’nde ilginç füzeler, rover’lar ve uydular:Gebze Teknik Üniversitesi yerleşkesinde gerçekleştirilen ARTEMİS Uzay ve Havacılık Günleri (UHAG) konuşmalara paralel olarak, Üniversite’nin Konferans Salonu girişindeki geniş mekanda açılan Artemis Havacılık ve Uzay Sergisi (AHUS), konuşmalar kadar ilgi çekti. Prof. Dr. Mehmet Emin Özel kaleme aldı.
Çekirge, cırcır böceği...Yeni gıdalarımız
Cırcırböceği, çekirge, un kurdu, karınca gibi böcekler gıda güvenliğine katkı sağlayabilecek alternatif bir protein kaynağı. Bilim ve beslenme sayfamızda. Murat Altaş hazırladı.
Penguenlerin kaç kemiği var? Meraklı çocuk sordu. Mercan Bursalı yanıtladı.
Şöyle hiçbir şey düşünmeden yürümenin yaratıcılığı tetiklediğini biliyor muydunuz? Peki evde beslediğimiz hayvanlar sayesinde zihnimizin de daha sağlıklı olduğunu? Şizofrenin beyindeki çıkış noktasının belirlendiğini? Peki patatesin katılımının çözülmesi ne anlama geliyor? Araştırma Gündemi yine dopdolu. Nilgün Özbaşaran Dede hazırladı.
Ahtapotların 10 kollu atası bulundu. Köpekbalıklarının da uyuduğu ilk kez kanıtlandı. Havyanlar Dünyası’nda... Bulmaca Ersin Tezcan’dan... Haftanın bilim karikatürü Prof. Tayfun Akgül’den... Satranç Hakan Karabacak’tan...
Gördüğünüz gibi yine farklı konular. Bilim dünyasının farklı alanlarına yolculuklar...
Soğuk kış günlerinde keyifli okumalar...
Şu zor günlerde HBT’ye destek lütfen! Ülkenin haftalık farklı tek sesi… Bilim açısından Türkiye ve dünya!
