Sanayi 4.0, işsizlik ve Türkiye

Bayram Ali Eşiyok Y
Sanayi 4.0, işsizlik ve Türkiye

Sanayi 4.0; akıllı robotlar, Nesnelerin İnterneti (Internet of Things-IoT), bulut bilişim, siber güvenlik, 3-D yazıcı, artırılmış gerçeklik ve Büyük Veri (Big Data) gibi yeni teknolojilere dayalı olarak gelişiyor. Sanayi 4.0 evresinde geleneksel üretim sistemlerinin yerini dinamik, esnek üretim planlaması alıyor, üretim ve hizmet sunumu tüketici ihtiyaçlarına daha iyi yanıt verebilecek şekilde bireyselleştirilebiliyor. Klasik fabrika sistemi tarihe karışıp yerini akıllı fabrikalar alırken, nesnelerin interneti üzerinden insan emeğinin giderek minimize olduğu, uzaktan yönetim sistemi ile üretim ve hizmet sunumunun gerçekleştirildiği bir dönemin içinden geçiyoruz.

Teknoloji ve işsizlik

Kapitalizmin tarihi işgücüne olan talebi azaltmanın da tarihidir. Sanayi 4.0 aşamasında robotların üretimde yaygın kullanımı sadece işgücünden tasarruf eden imalat sektörlerini değil, hizmetler sektörü üzerinde de önemli etkileri olacak…Rekabete dayalı üretim emekten tasarruf sağlayan teknolojilere yöneldikçe, işsizlere yeni işsizler eklenecek. Ancak, işgücü talebinin azalması ekonominin daha temel bir sorunla yüzleşmesi anlamına gelir: Eksik tüketim sorununu… Sanayi 4.0 aşamasında da “sermayenin gerçek engeli sermayenin kendisi” olmaya devam edecek…


Kısaca, teknolojik gelişmenin istihdam kaybına neden olmayacağı, yeni iş olanakları yaratarak teknolojik gelişmenin istihdam üzerindeki olası olumsuz etkilerini telafi edeceğine dair iyimser yaklaşımın teknolojik gelişmeleri üretim tarzından kopararak tanımlaması ölçüsünde teknoloji-istihdam ilişkisini kavraması beklenemez. Önümüzdeki yıllarda hızlı teknolojik gelişmenin neden olduğu işsizlik sorunu daha da yakıcı boyutlara ulaşacak.

Planlama açısından yeni olanaklar

Büyük verinin tüm üretim sürecini denetlemesi, fabrika içinden müşteri ilişkilerine kadar ağla otomasyona bağlanması, üretimin verileştirilmesi, otomasyonu ve analizi planlamanın olanaklarını önemli ölçüde artırmıştır. Teknolojik gelişme tarihin önceki hiçbir döneminde izlenmediği kadar merkezi planlamanın imkânlarını önemli ölçüde artırmış olmasına rağmen, sermaye hareketlerinin tam liberalize olduğu bir dünyada piyasanın kaotik ve öngörülmeyen yapısı bizatihi planlamanın önünde engel oluşturmaya devam edecek.

Türkiye nerede?

Sanayi 4.0’ın temel amacı otomasyonda en üst seviyeye çıkarak üretimde verimliliğin daha da artırılması, şüphesiz karın maksimize edilmesidir. Ülkelerin Sanayi 4.0’e yönelik faaliyetleri için kimi göstergelerden yararlanılabilir. Tablo seçilmiş ülke ve göstergelere ilişkin bir seçki sunuyor. Tablodaki bulgular, Türkiye’nin Sanayi 4.0’ın gerektirdiği dijital dönüşüm açısından işlerin yolunda gitmediğini gösteriyor. Tablo, bu hedefi önceleyecek BT politikalarının zaman geçirilmeden hayata geçirilmemesi halinde diğer sanayi devrimlerinde olduğu gibi Sanayi 4.0 treninin de kaçırılacağını anlatıyor…

Türkiye’nin aksine tabloda yer alan diğer ülkelerin Sanayi 4.0’e yönelik önemli dönüşümler gerçekleştirdiğini söylemek mümkün. Birçok ülkenin gerek girdi (Ar- Ge/GSYH) ve gerekse de çıktı (yüksek teknoloji yoğunluk ürün ihracatının düzey değeri ve imalat payı) göstergelerine göre 2007-2017 yılları arasında önemli başarımlar gösterdikleri anlaşılıyor.

Sonuç

Diğer tüm sanayi devrimlerinde olduğu gibi 4. Sanayi devrimi de işgücü ve istihdam yapısında önemli alt-üst oluşlara neden olacak, küresel ölçekteki yarılmaları daha da derinleştirecek. Yarışta öne geçenler (tıpkı diğer sanayi devrimlerinde olduğu gibi) çevre ülkelerin pazarlarına el koyacak.

Herkese Bilim Teknoloji (HBT) dergisinin sürekli vurguladığı gibi, Türkiye’nin diğer sanayi devrimlerinde olduğu gibi 4. Sanayi devrimini de ıskalamamasının en temel yolu, eğitim başta olmak üzere, teknolojide yapacağı sıçramaya bağlı. Peki, gittikçe üretimden kopup finanslaşan bir ekonomide, kalkınmacı devlet olmadan bu hedefi kim gerçekleştirecek?

Bayram Ali Eşiyok / [email protected]

Bu yazı HBT'nin 203. sayısında yayınlanmıştır.

Bayram Ali Eşiyok