Yazarlar
Bugün bilim günü: Hadi Kuzey Kutbu’na!
Sordum, haftanın dört gününden birini bilim konularına ayırma önerim geniş destek buldu. Siyasete bilimsel bakış ve analizle yaklaşırken, bir günü doğrudan bilime ayırmak, köşenin isim hakkını teslim etmek olacak. Önce “Neler oluyor”a bakacağım bu yazıda. Dünya kapsamlı dönüşümden geçiyor. İlki, yerküre açısından baktığımızda, muazzam bir iklim değişimi süreci içindeyiz. Her yıl çok daha farklı, d...
Makale yazan yazılım devrinde yayın yapma
Geçtiğimiz haftalarda Facebook yapay zeka, yeni yazılımı Galactica’yı tanıttı: Bu bir doğal dil işleme yazılımı, yani konuşulan dilde sorular sorduğunuzda buna cevap veren İngilizce metinler yazıyor. Yazılımı tanıtan Bilgisayar Mühendisliği hocası Yann LeCun, “artık bu işlerle zaman harcamayacağız” diye yazdı. Sahiden öyle mi? Mesela bir makale yazıyorsunuz: Literatür taramasını yazılıma yaptıraca...
Dijital zombi (misin?)
Şimdi de salgın ile ilgili terminolojiyi öğreniyoruz. Bir müsibet kontrolden çıkmışsa adı epidemi, çok geniş bir alanı (tüm dünyayı) etkiliyorsa pandemi. Bunlara bir de dijital kardeş geldi: İngilizcesi Infodemic. Türkçe’ye belki de şöyle çevrilebilir: Bilgidemi! Şu mantık burada da geçerli. Tüm dünyayı etkisi altına alan şey yararlıysa yeryüzü kültürü ona “moda” diyor, “popüler” diyor, zararlıysa...
İnsan beyni gerçekten küçülüyor mu?
İnsan beyninin hacmi son iki milyon yıl içerisinde neredeyse dört kat arttı. Fakat Holosen devresine girildikten sonra insan beyninin hacminin artık artmadığına hatta belki azalmakta olduğuna ilişkin birtakım bulgular mevcut. Bu konudaki araştırmaların birçoğu ciddi yöntemsel sınırlılıklara sahip. Örneğin, 2021 yılında antropolog DeSilva ve arkadaşları (https://doi.org/10.3389/fevo.2021.742639), y...
Teknoloji transfer ofisleri, bilgi ve kalkınma (I)
Üniversitelerin bilgi üretmek ve eğitim temel işlevlerinin doğrudan veya dolaylı olarak ülkelerin toplumsal kalkınmasına etki etmesi beklenir. 1980’ler sonrasında artan küreselleşme baskısı ile büyüme ve rekabet gücü kazandırmanın öne çıkması ve bilginin üretimin temel girdileri içindeki yerinin giderek artması üniversitelerden beklentileri de değiştirdi. Artık bilginin doğrudan ve daha hızlı üret...
Cehalet ne demek?
Akıl, insan beyninin ürettiği yaşamı sürdürme (survival) mekanizması. Fizyolojik olarak beynin, primat’larla aşağı yukarı aynı nitelikte bir eski bölümü var. Buna Eski Beyin deniyor. İçgüdüsel ve ‘yaşamı korumağa ilişkin’ spontane tepkileri içeriyor. Bir de çok sonra gelişmiş bir Neokorteks, Yeni Beyin var. İkisi, bir tür ağ sistemi içinde, aklı oluşturuyorlar. Onun için musiki besteleyen akılla s...
Gerçek ötesinde yalanla baş etmek
Misenformasyon (yanlış/yalan bilgiyi bilinçsiz yayma) ve dezenformasyonun (yanlış/yalan bilgiyi bilinçli yayma) gerçeğe baskın geldiği bu gerçek ötesi çağ, aynı zamanda iletişim çağı. Dijital platformlar ve sosyal medya aracılığıyla bilginin (gerçek olan ve gerçek olmayan) küresel ölçekte insanlık tarihinde hiç olmadığı kadar etkin yayıldığı bu çağda, kitlelerin doğru bilgiye ulaşmasının yolunun s...
Erzurum’da düşünen makineler
İngiliz matematikçi Alan Turing’in 1950 yılında Mind dergisinde yayınlanan “Bilgisayar Mekanizması ve Zeka” isimli makalesi şu kışkırtıcı soru ile açılır: “Makineler Düşünebilir Mi?” Bu makalede yer alan ve Turing Testi olarak isimlendirilen hipotetik deney, yapay zeka olgusunun da temelini oluşturur. Sonraki yıllarda çeşitli tartışmaları da beraberinde getirmiş olan bu test bir “makine”nin insan ...
Ekolasyon: Yankı ile konum belirleme
Ekolokasyon, ses ya da elektromagnetik dalgaları kullanarak, cisimlerin yerleri, hızları, yönleri, boyutları ve yapısı (malzemesi) gibi özelliklerini belirleme yöntemine deniyor. Bu amaçla ortama kısa süreli ve güçlü bir ses ya da elektromagnetik dalga gönderiliyor ve bunun çeşitli cisimler ve engellere çarpıp geri yansımaları, yani ekoları (yankıları) algılanıyor. Gönderilen ile alınan sinyalleri...