İngiltere'de yaklaşık 8 milyon yetişkinin ancak ilkokul düzeyinde aritmetik becerilerine sahip olduğu gerçeğinden hareketle Başbakan Rishi Sunak, pek çok sorunla uğraştığı bir dönemde İngiliz okullarındaki bütün öğrencilerin 18 yaşına kadar matematik öğrenmesini sağlama sözü verdi. Sunak, iç politika gündeminin merkezine eğitim reformlarını koydu.
Temel eğitim sürecinde verilen matematik eğitimi ile ilgili olarak, “ne işe yarayacak?” sorusuna olumlu yanıt verebilmek, matematiğin gerçek yaşamdaki rolünü anlama ve karşılaşılan sorunların çözümünde matematiği kullanabilme yeterliğini (gerekli beceri, bilgi, nitelik ve kapasiteye sahip olma) kazandırmakla olanaklı olabilir. Yani “matematik okuryazarlığına” sahip olmakla. Sözü edilen yeterlikler, problem çözme, matematiksel modelleme ve muhakeme etme ile sembolleri ve formal dili kullanma, iletişim ve matematiksel araç ve gereçleri kullanma yeterliğidir.
Ulusal Matematik Öğretmenleri Konseyi (National Council of Mathematics Teachers, NCTM) matematik okuryazarlığını, “birçok farklı durum ve koşullar içinde işlevsel olarak kullanılan matematik bilgisi” olarak tanımlamaktadır (Pugalee, 1999).
Bilişimin, yapay zekanın iş yapma biçimlerini derinden dönüştürdüğü günümüzün bilgi dünyasında analitik beceri gerektiren mesleklerin ortaya çıkması nedeniyle herkesin matematiği bir araç olarak kullanabilmesi gerekmektedir. Matematik okuryazarlığı kişiye, sayısal ve uzamsal düşünmede yorumlama yapmayı, güven duymayı, günlük hayatta karşılaşılan durumlarda eleştirel analiz yapmayı ve problem çözmeyi sağlar.
Matematik okuryazarı bir kişi sayılarla işlem yapabilir, tahmin edebilir, veriyi yorumlayabilir, günlük problemleri çözmede sayısal, grafiksel ve geometrik akıl yürütme yapabilir ve matematik kullanarak iletişim kurabilir. Matematiksel düşünceleri ve kavramları sözel ifadelerde kullanabilir, mantıksal süreçlerde matematiği yerinde kullanabilir, ekonomik ve politik konularda da matematikten yararlanabilir ve ilişkiler arasında anlamlı mantıksal bağlar kurabilir.
Matematik ve matematik okuryazarlığı arasındaki fark
TDK Matematik Terimleri Sözlüğü’nde matematiğin tanımı şöyle yapılmaktadır: 1. Biçim, sayı ve çoklukların yapılarını, özelliklerini ve aralarındaki ilişkileri mantık yoluyla inceleyen ve aritmetik, cebir, geometri gibi dallara ayrılan bilim. 2. Sıralama, cebir, topoloji gibi matematiksel yapı tiplerini inceleyen yapı bilim.
Saf matematik, trigonometri, diferansiyel denklemler, topoloji, analiz, lineer cebir, soyut cebir içerir. Bu içeriği ile matematik özel bir öğretim gerektirir ve bir mesleği de tanımlar.
Bir kişinin matematik okuryazarlığı ile amaçlanan ise günlük hayatta çoğunluğu dört işlemle yapılan temel hesaplamaları yapabilmesi (aritmetik), hacim, ağırlık, zaman ve sıcaklık kavramlarını ve ilgili metrikleri bilmesi, çevrimlerini ve hesaplamalarını yapabilmesi, neden-sonuç ilişkisi kurabilmesidir. Ayrıca çokgenleri tanıyabilmesi, alan ve çevrelerini hesaplayabilmesi (geometri) de matematik okuryazarlığı tanımı içindedir. Basit grafikleri, diyagramları, şemaları anlayabilmesi, bunlarla ilgili aritmetik işlemleri yapabilmesi de beklenir.
OECD ülkeleri tarafından geliştirilen Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) 2018 verileri öğrencilerin bilgi ve becerileri değerlendirilirken “matematik okuryazarlığı” kavramı üzerinde önemle durulmaktadır. Türkiye, 79 ülkenin katıldığı PISA 2018 değerlendirmesinde matematikte 42. sırada yer aldı. Matematikte OECD ortalaması olan %76’ya kıyasla Türkiye’de öğrencilerin %63’ü, 2. düzey ve üzerine erişebilmiş (6 düzey). Bir başka deyişle %27’si matematik okuryazarlığına ulaşamamış. Matematik alanında 5. düzey ve üzerine çıkan öğrenciler ise, OECD ortalaması olan %11’e kıyasla Türkiye’de %5 düzeyinde kalıyor.
Bu sonuçlar “asgari müşterek” hesabını yapamayıp, anlaşmak yerine neden çoğunlukla kavga edildiğinin ipuçlarını vermesinin ötesinde, oluşmakta olan geleceğin dünyasını inşa etmek için gerek duyulan en az yeterlik ve yetkinliğe sahip insan kaynağına sahip olup olmadığımız konusunda da ciddi kuşkular duymamızı gerektirmiyor mu?
Müfit Akyos / [email protected]